Gjenerate e vecante Kur'anore

Gjenerate e vecante Kur'anore

Ekziston një dukuri historike në të cilën duhet të ndalen ithtarët e thirrjes islame në çdo vend dhe në çdo kohë, dhe atë, duhet të ndalen gjatë, sepse ajo ka ndikim vendimtar në metodologjinë e thirrjes dhe drejtimin e saj.
Kjo thirrje nxori në dritë një gjeneratë - gjeneratën e sahabëve, Ai All-llahu qoftë i kënaqur me ta - gjeneratë e cila është e dalluar në tërë historinë islame, por edhe në historinë njerëzore në përgjithësi. Ky lloj i njerëzve më nuk është përsëritur...
Në të vërtetë, gjatë historisë ka pas individë të atij lloji, por në atë numër kolosal asnjëherë më nuk janë tubuar në një vend, siç ndodhi në periudhën e parë të paraqitjes së kësaj thirrjeje.
Kjo dukuri është e qartë dhe objektive. Ajo përmban një udhëzim në të cilin duhet të ndalemi më gjatë, ashtu që ndoshta mos frymëzohemi drejt fshehtësisë së tij.
Në Kur'anin e kësaj thirrjeje e kemi para duarve tona e gjithashtu edhe Hadithin e Të dërguarit të All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, udhëzimin e tij praktik dhe jetëshkrimin e tij të ndershëm, pikërisht siç ishte para duarve të asaj gjenerate të parë e cila më nuk u përsërit në histori. Neve na mungon vetëm personaliteti i Muhammedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.
A thua këtu qëndron fshehtësia?

Sikur të ishte e domosdoshme prania e Pejgamberit të All-llahut për ekzistimin e kësaj thirrjeje dhe për frytshmërinë e saj, All-llahu në atë rast nuk do ta kishte bërë thirrje universale për tërë njerëzinë, as Shpalljen kur'anore nuk do ta kishte bërë të fundit, e as që asaj do t'ia kishte besuar njerëzit e kësaj toke deri në momentin e fundit.
Por, All-llahu i Madhërishëm e mori përsipër ruajtjen e Shpalljes, duke e ditur se kjo thirrje mund të ekzistojë edhe pas Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem dhe ta japë frytin e saj. Prandaj edhe e zgjodhi për fqinjësi të Tij pas 23 vjetëve të Shpalljes, ndërsa këtë fe e la të jetojë pas tij deri në momentin e fundit.
Pra, mos prezenca e Të dërguarit të All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, nuk mund të jetë arsyetim i kësaj dukurie e as shkak i saj.
Atëherë pra, duhet të gjurmojmë ndonjë shkak tjetër. Le të hedhim një sy në burimin prej të cilit është frymëzuar kjo gjeneratë e parë, ndoshta në të diç ka ndryshuar. Le t'i hedhim një shikim edhe metodologjisë prej të cilës u kualifikuan, ndoshta edhe në të diç ka ndryshuar. Burimi i parë prej të cilit është frymëzuar kjo gjeneratë ka qenë Kur'ani dhe vetëm Kur'ani. Ndërsa Hadithi i Të dërguarit të All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem dhe vepra e tij, nuk janë asgjë tjetër pos
gjurmë prej gjurmëve të atij burimi. Andaj edhe kur u pyet Aisheja, radijall-llahu anha për moralin e Resulull-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ajo u përgjigj: "Morali i tij ka qenë Kur'ani”2
Pra, Kur'ani ishte burimi i vetëm prej të cilit janë frymëzuar, sipas të cilit janë adaptuar dhe prej të cilit janë kualifikuar. Kjo nuk ka qenë kështu nga arsyeja se njerëzimi atëbotë nuk ka pasur qytetërim, kulturë, shkencë, vepra të shkruara dhe studime...
Kurrsesi! Përkundrazi, atëbotë ka ekzistuar qytetërimi romak, kultura, veprat e shkruara dhe ligjet e ndryshme të tij, sipas të cilave Evropa ende jeton ose ndërlidhet me to. Kanë ekzistuar edhe gjurmët e qytetërimit grek, të logjikës, filozofisë dhe artit të tij, i cili ende mbetet burim i mendimit perëndimor. Ka ekzistuar edhe qytetërimi persian me tërë artin e tij, poezinë, mitet, ideologjitë dhe sistemet sunduese.
Kanë ekzistuar gjithashtu qytetërime tjera të afërta dhe të largëta, siç është ai indian, kinez e të tjerë. Aq më shumë, qytetërimi romak dhe persian e kishin rrethuar Gadishullin Arabik nga Veriu dhe nga Jugu, kurse Hebraizmi dhe Krishterimi kanë jetuar në zemrën e tij.
Sipas kësaj, pra, përkufizimi i gjeneratës së parë në periudhën e formimit të saj vetëm në Kur'an, nuk u bë për shkak të varfërisë së qytetërimeve dhe kulturave botërore, por u bë me strategji të projektuar dhe metodologji të synuar. Këtë synim e vërteton hidhërimi i Muhammedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, kur në dorë të Umer ibn Hattabit, radijall-llahu anhu pa një fletë të Teuratit. Me atë rast tha: "Pasha All-llahun, sikur Musa të ishte i gjallë në mesin tuaj, nuk do t'i lejohej atij asgjë tjetër pos që të më ndjek mua."3
Pra, ka ekzistuar qëllim i caktuar nga Resulullllahu, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, që gjeneratës së parë në periudhën e formimit t'ia përkufizojë burimin prej të cilit do të frymëzohet, vetëm Librin e All-llahut, ashtu që t'i përkushtohen shpirtërisht vetëm atij dhe t'i ngrenë bazat e tyre mbi metodologjinë e tij. Andaj edhe u hidhërua kur pa Umerin, radijall-llahu anhu, duke u frymëzuar nga një burim tjetër.
I dërguari i All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, kishte për qëllim të krijojë një gjeneratë me zemër të pastër; me mendje të pastër; me përfytyrim të pastër; me ndërgjegje të pastër; me edukim të pastër; ashtu që të jetë e pastër nga çdo ndikim i jashtëm pos metodologjisë hyjnore që e ka Kur'ani fisnik.
Pra, kjo gjeneratë është frymëzuar vetëm nga ky burim, andaj edhe në këtë aspekt ishte e vetme në histori.
Por, ç'ndodhi më vonë? U ngatërruan burimet! Në këtë burim prej të cilit u frymëzuan edhe gjeneratat e mëvonshme u involvuan filozofia dhe logjika greke, mitet dhe botëkuptimet persiane, israilijatet çifute, shenjtërit krishtere dhe disa mbeturina nga qytetërimet dhe kulturat tjera. Të gjitha këto u përzien me komentin fundamental të Kur'anit, me shkencën e akaidit dhe të fikhut dhe bazave të tij.
Kështu pra u frymëzuan, nga ky burim i turbulluar, të gjitha gjeneratat pas gjeneratës së parë, dhe kjo gjeneratë më kurrë nuk është përsëritur.
Pa kurrfarë dyshimi, turbullimi i kthjelltësisë së burimit të parë është faktori kryesor i këtij kontrasti të madh ndërmjet të gjitha gjeneratave dhe kësaj gjenerate të veçantë dhe të vetme.
Përveç kontrastit në natyrën e burimit, ekziston edhe një faktor tjetër me rëndësi. Është fjala për dallimin e kësaj gjenerate të vetme edhe në mënyrën e përvetësimit të Kur'anit.
Ata të gjeneratës së parë, nuk e kanë lexuar Kur'anin me qëllim të arsimimit dhe gjurmimit, por as me qëllim të shijimit dhe përjetimit. Asnjëri prej tyre nuk e përvetësoi Kur'anin që ta pasurojë nivelin e tij kulturor thjesht vetëm si kulturë, e që të arriturave të tij në aspektin shkencor dhe juridik t'ua bashkëngjesë disa njohuri për ta përmbushur thesarin e tij mendor.
Çdo njëri prej tyre Kur'anin e përvetësonte që ta përvetësojë urdhrin e All-llahut në çështjet e tij të veçanta dhe ato të shoqërisë në të cilën jetonte, dhe çështjen e jetës në të cilën ai dhe bashkësia e tij ekzistonin në të. Këtë urdhër e përvetësonte që të punojë sipas tij në momentin
e pikërishëm kur e dëgjon, pikërisht si ushtari kur në parakalimin e tij merr urdhrin ditor që ta zbatojë menjëherë pas pranimit të tij! Andaj edhe asnjëri prej tyre nuk e ngarkonte veten tepër në ato takime, ngase e dinte se do të ngarkohej me obligime dhe
detyra të cilat duhet t'i kryejë. Atij i mjaftonin dhjetë ajete që t'i mbajë në mend dhe të veprojë sipas tyre, siç edhe tregohet
në hadithin e Ibni Mes'udit, radijall-llahu anhu. Ibni Kethiri e citon në hyrjen e përmbledhjes së vet.
Pikërisht ajo ndjenjë, ndjenja e përvetësimit për zbatim, u zbulonte nga Kur'ani shumë horizonte të përjetimit emocional dhe shumë horizonte të diturisë, të cilat nuk do t'u zbuloheshin sikur ata t'i qaseshin me ndjenjën e hulumtimit, studimit dhe informimit. Kjo ndjenjë ua lehtësonte punën, ua lehtësonte barrën e obligimeve, e bashkonte Kur'anin me qeniet e tyre dhe e shndërronte në shpirtrat dhe jetët e tyre në program të gjallë jetik, në arsimim funksional që nuk mbetet vetëm brenda trurit ose në brendinë e teksteve, por shndërrohet në gjurmë dhe vepra të cilat do ta ndryshojnë kahen e rrjedhave të jetës.
Ky libër, Kur'ani, thesarin e vet nuk ia dhuron askujt pos atij që i rreket me këtë shpirt, shpirtin e diturisë së përgatitur për zbatim. Ai nuk erdhi që të jetë libër i kënaqësive intelektuale, as libër i letërsisë dhe artit, po as libër i rrëfimeve dhe historisë - edhe pse të gjitha këto janë në përmbajtjen e tij - por ai erdhi që të jetë program i jetës, program i pastër hyjnor. Atyre All-llahu i Madhërishëm ua mësoi këtë program përmes zbritjes së Kur'anit në mënyrë sukcesive dhe duke ua lexuar pjesë-pjesë:
"Dhe (ta shpallëm) Kur'anin që Ne e ndamë pjesë - pjesë për t'ua lexuar njerëzve dalëngadalë dhe ashtu e shpallëm atë një pas një" (Isra, 106)
Kur'ani nuk është shpallur përnjëherë, por në pajtim me nevojat dhe kërkesat, me zhvillimin permanent të mendimit dhe kuptimit, zhvillimit paralel të bashkësisë dhe jetës dhe në pajtim me problemet praktike me të cilat ndeshej shoqëria muslimane në jetën e saj të përditshme. Në këtë mënyrë shpallej një ajet ose shumë ajete për ndonjë rast të posaçëm apo për ndonjë ndodhi të caktuar. Ai u flet njerëzve për atë për të cilën kanë nevojë personale, ua tregon pozitën në të cilën gjenden; ua projekton metodologjinë e veprimit në këtë situatë, ua përmirëson gabimet në aspektin emocional dhe etik; i bashkon në të gjitha këto me All-llahun, Sunduesin e tyre; ua bën të njohur përmes cilësive të Tij që reflektohen në gjithësi. Kështu ata ndiejnë se janë duke jetuar në shoqërinë më të lartë dhe më fisnike nën mbikëqyrjen e drejtpërdrejtë të All-llahut në pafundësinë e fuqisë së Tij. Në këtë mënyrë jetën e tyre praktike e adaptonin sipas këtij programi të pashtershëm hyjnor.
Metodologjia e përvetësimit për veprim dhe zbatim është pikërisht ajo metodologji e cila e krijoi gjeneratën e parë, ndërsa metodologjia e përvetësimit për studim dhe dëfrim është ajo e cila i nxori gjeneratat vijuese. Pa dyshim se ky faktor i dytë ishte edhe faktori kryesor në dallimin e të gjitha gjeneratave nga ajo gjeneratë e veçantë dhe e vetme.
Ekziston edhe faktori i tretë që është mjaft i rëndësishëm për t'u shqyrtuar dhe regjistruar.
Muslimanët e parë me pranimin e Islamit liroheshin nga barra e tyre nga e gjithë e kaluara e xhahilijjetit. Në momentin kur ai kthehej në Islam, në vete ndiente se po fillon një periudhë të re, të ndarë plotësisht nga jeta të cilën e jetoi në xhahilijjet. Ndaj tërë asaj që e kaloi në periudhën e injorancës kishte asi qëndrimi, që tërë atë e shikonte me një dozë të dyshimit, skepsës, kujdesit dhe frikës dhe gjithë atë e konsideronte të ndytë dhe të padenjë që nuk i përshtatej Islamit!
Me këtë ndjenjë e përvetësonte udhëzimin e ri islam. Kështu, nëse ndonjëherë anonte nga pasioni i tij, nëse e inkurajonte ndonjë shprehi e mëparshme, nëse nuk kryente ndonjë obligim islam... në të njëjtin moment do ta ndjente gabimin dhe mëkatin dhe në thellësinë e
shpirtit të tij ndjente nevojë të flaktë për pastrim nga lëshimet e bëra, pastaj kthehej rishtas dhe përpiqej të vepronte në pajtim me udhëzimin kur'anor.
Ekzistonte një ndarje e plotë emocionale tek muslimani midis asaj që ishte e kaluar xhahilite (injorante) dhe asaj që ishte aktuale islame. Krijohej një ndarje e plotë me të gjitha lidhjet e shoqërisë xhahilite që i përkitnin dhe në të gjitha marrëdhëniet shoqërore.
Ai ndahej përgjithmonë nga ambienti xhahilit dhe i bashkëngjitej ambientit islam, bile edhe nëse kontaktonte me disa mushrikë (idhujtarë) në fushën e tregtisë dhe komunikimit ditor, sepse ndarja emocionale është diç kurse komunikimi për nevojat ditore është diç tjetër.
Ka ekzistuar edhe shkëputja e tërësishme nga ambienti xhahilit, doket, mendimet, shprehitë dhe marrëdhëniet e tij. Kjo është pasojë e shkëputjes nga besimi idhujtar (akides së shirkut) dhe kalimit në besimin monoteist (akides së tevhidit) dhe nga përfytyrimi xhahilit në përfytyrimin islam për jetën dhe ekzistencën. Pastaj kjo është edhe pasojë e kalimit në shoqërinë e re islame me udhëheqjen e saj të re, duke ia dhuruar respektin, përkushtimin dhe lojalitetin.
Ky ishte udhëkryqi ku ndaheshin rrugët. Fillimi i ecjes në rrugën e re do të thoshte ecje e lirë. Ecje e lirë dhe e çliruar nga të gjitha presionet e dokeve dhe shprehive në të cilat u adaptua shoqëria xhahilite dhe nga të gjitha botëkuptimet dhe kriteret që mbretëronin në të. Andaj edhe e vetmja gjë që muslimani e bartte nga ajo shoqëri ishin persekutimet dhe torturat. Por ai ishte i vetëvendosur dhe nuk kthehej mbrapa. Presioni i botëkuptimit xhahilit dhe doket e shoqërisë xhahilite nuk kishin forcë ta çorientojnë.
Ne sot jemi në një xhahilijjet si xhahilijjeti të cilin e hasi Islami në fillim, në mos edhe më të rrezikshëm. Gjithçka rreth nesh është xhahilijjet... Botëkuptimet e njerëzve dhe ideologjitë e tyre.
Gjithashtu edhe shprehitë, doket, burimet e arsimimit, arti, letërsia, e drejta dhe ligjet, saqë edhe shumë nga ajo që e konsiderojmë kulturë islame, literaturë islame, filozofi islame dhe mendim islam... është gjithashtu produkt i këtij xhahilijjeti!!! Andaj edhe nuk mund të zënë vend kriteret islame në veten tonë, as të qartësohet botëkuptimi islam në mendjen tonë, po as nuk formohet nga mesi ynë gjene-ratë me numër kolosal njerëzish nga lloji të cilin e formoi Islami në fillim.
Ne patjetër - me metodologjinë e lëvizjes islame - në periudhën e adoleshencës dhe të pjekurisë duhet të lirohemi nga të gjitha ndikimet c xhahilijjetit në të cilin jetojmë dhe prej të cilit rrjedhim. Medoemos t'i kthehemi atij burimi të pastër prej të cilit janë frymëzuar ata njerëz. Atij burimi të pastër për të cilin jemi të sigurt se nuk është turbulluar e as që e ka ndotur diçka. Duhet t'i kthehemi që të nxjerrim prej tij botëkuptimin tonë mbi Të Vërtetën e gjithë kësaj ekzistence, të vërtetën e ekzistencës njerëzore dhe mbi të gjitha, lidhshmëritë midis këtyre dy ekzistencave dhe ekzistencës së të Përsosurit Absolut - All-llahut të Madhërishëm.
Prej aty do t'i nxjerrim botëkuptimet tona për jetën, kriteret dhe moralin, sistemin tonë të rregullimit të pushtetit, politikës, ekonomisë dhe të gjitha kërkesat jetësore.
Doemos duhet t'i kthehemi atij burimi kur të vendosim t'i kthehemi me ndjenjën e përvetësimit, me qëllim të zbatimit dhe veprimit sipas tij, e jo me ndjenjën e studimit dhe dëfrimit.
Do t'i kthehemi që të dimë se çka kërkohet prej nesh që të jemi, për t'u bërë. Në këtë udhëtim do të takohemi me bukurinë artistike të Kur'anit dhe me rrëfimet e mahnitshme të tij, me skenat e ringjalljes, me logjikën intuitive dhe me gjithë atë që e gjurmojnë ithtarët e studimit dhe të vetëkënaqësisë. Ne do të takohemi me të gjitha këto pa mos qenë qëllimi ynë kryesor studimi dhe vetëkënaqësia.
Qëllimi ynë kryesor është të dimë: Ç'kërkon Kur'ani prej nesh të punojmë? Cili është ai botëkuptim i përgjithshëm që kërkon prej nesh ta
përfytyrojmë? Si kërkon Kur'ani të jenë ndjenjat tona ndaj Zotit? Si kërkon të jetë morali jonë, gjendja dhe sistemi ynë i vërtetë në jetë?
Pastaj ne domosdo duhet të lirohemi nga ndikimet e shoqërisë xhahilite, botëkuptimet, doket dhe udhëheqjet e saj dhe atë, së pari në brendinë e shpirtit tonë.
Detyrë jona është të mos pajtohemi me njëmendësinë e kësaj shoqërie xhahilite e as të jemi lojalë ndaj saj, sepse kjo shoqëri me këtë cilësi, cilësinë e xhahilijjetit, është e papranueshme dhe s'mund të pajtohemi me të. Pra, detyrë jona është që fillimisht të bëjmë ndërrim në vetveten, e që përfundimisht të bëjmë ndërrim në këtë shoqëri.
Detyra jonë e parë është ndërrimi i njëmendësisë së kësaj shoqërie, ndërrimi i njëmendësisë xhahilite dhe atë prej themeleve të saj, njëmendësi e cila tërësisht konfrontohet me metodologjinë islame dhe me botëkuptimin islam. Njëmendësi e cila me forcë dhe dhunë na ndalon që të jetojmë ashtu siç kërkon prej nesh programi hyjnor.
Prej hapave të parë në këtë rrugë është që të predominojmë mbi këtë shoqëri xhahilite, kriteret dhe botëkuptimet e saj, e të mos lëshojmë pe kurrsesi në kriteret dhe botëkuptimet tona, me qëllim që mos të ndeshemi në mes të rrugës. Po, po, kurrsesi! Ne dhe injorantët gjithmonë i kemi patur rrugët e ndara. Andaj edhe nëse u bashkangjitemi vetëm një hap, ne veç e kemi humbur tërë programin islam dhe e kemi humbur rrugën!
Në këtë rrugë do të hasim në pengesa dhe vështirësi. Do të na imponohen sakrifica të jashtëzakonshme.
Nuk guxojmë ta kuptojmë si zgjedhje të lirë, nëse dëshirojmë ta ndjekim rrugën e gjeneratës së parë me të cilën All-llahu vendosi sistemin e tij hyjnor dhe i bëri ngadhënjimtarë ndaj sistemit xhahilit.
Mirësia më e madhe është kur ne jemi në meditim të përhershëm për natyrën e metodologjisë sonë, natyrën e pozitës dhe rrugës të cilën doemos duhet ndjekur për të dalë nga xhahilijjeti, ashtu siç doli ajo gjeneratë e dallueshme dhe e vetme...

2 Hadithin e transmetoi Nesaiu
3 Hadithin e transmetoi El Hafidh Ebu Ja'li

Gjenerate e vecante Kur'anore

Ekziston një dukuri historike në të cilën duhet të ndalen ithtarët e thirrjes islame në çdo vend dhe në çdo kohë, dhe atë, duhet të ndalen gjatë, sepse ajo ka ndikim vendimtar në metodologjinë e thirrjes dhe drejtimin e saj.
Kjo thirrje nxori në dritë një gjeneratë - gjeneratën e sahabëve, Ai All-llahu qoftë i kënaqur me ta - gjeneratë e cila është e dalluar në tërë historinë islame, por edhe në historinë njerëzore në përgjithësi. Ky lloj i njerëzve më nuk është përsëritur...
Në të vërtetë, gjatë historisë ka pas individë të atij lloji, por në atë numër kolosal asnjëherë më nuk janë tubuar në një vend, siç ndodhi në periudhën e parë të paraqitjes së kësaj thirrjeje.
Kjo dukuri është e qartë dhe objektive. Ajo përmban një udhëzim në të cilin duhet të ndalemi më gjatë, ashtu që ndoshta mos frymëzohemi drejt fshehtësisë së tij.
Në Kur'anin e kësaj thirrjeje e kemi para duarve tona e gjithashtu edhe Hadithin e Të dërguarit të All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, udhëzimin e tij praktik dhe jetëshkrimin e tij të ndershëm, pikërisht siç ishte para duarve të asaj gjenerate të parë e cila më nuk u përsërit në histori. Neve na mungon vetëm personaliteti i Muhammedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.
A thua këtu qëndron fshehtësia?

Sikur të ishte e domosdoshme prania e Pejgamberit të All-llahut për ekzistimin e kësaj thirrjeje dhe për frytshmërinë e saj, All-llahu në atë rast nuk do ta kishte bërë thirrje universale për tërë njerëzinë, as Shpalljen kur'anore nuk do ta kishte bërë të fundit, e as që asaj do t'ia kishte besuar njerëzit e kësaj toke deri në momentin e fundit.
Por, All-llahu i Madhërishëm e mori përsipër ruajtjen e Shpalljes, duke e ditur se kjo thirrje mund të ekzistojë edhe pas Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem dhe ta japë frytin e saj. Prandaj edhe e zgjodhi për fqinjësi të Tij pas 23 vjetëve të Shpalljes, ndërsa këtë fe e la të jetojë pas tij deri në momentin e fundit.
Pra, mos prezenca e Të dërguarit të All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, nuk mund të jetë arsyetim i kësaj dukurie e as shkak i saj.
Atëherë pra, duhet të gjurmojmë ndonjë shkak tjetër. Le të hedhim një sy në burimin prej të cilit është frymëzuar kjo gjeneratë e parë, ndoshta në të diç ka ndryshuar. Le t'i hedhim një shikim edhe metodologjisë prej të cilës u kualifikuan, ndoshta edhe në të diç ka ndryshuar. Burimi i parë prej të cilit është frymëzuar kjo gjeneratë ka qenë Kur'ani dhe vetëm Kur'ani. Ndërsa Hadithi i Të dërguarit të All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem dhe vepra e tij, nuk janë asgjë tjetër pos
gjurmë prej gjurmëve të atij burimi. Andaj edhe kur u pyet Aisheja, radijall-llahu anha për moralin e Resulull-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ajo u përgjigj: "Morali i tij ka qenë Kur'ani”2
Pra, Kur'ani ishte burimi i vetëm prej të cilit janë frymëzuar, sipas të cilit janë adaptuar dhe prej të cilit janë kualifikuar. Kjo nuk ka qenë kështu nga arsyeja se njerëzimi atëbotë nuk ka pasur qytetërim, kulturë, shkencë, vepra të shkruara dhe studime...
Kurrsesi! Përkundrazi, atëbotë ka ekzistuar qytetërimi romak, kultura, veprat e shkruara dhe ligjet e ndryshme të tij, sipas të cilave Evropa ende jeton ose ndërlidhet me to. Kanë ekzistuar edhe gjurmët e qytetërimit grek, të logjikës, filozofisë dhe artit të tij, i cili ende mbetet burim i mendimit perëndimor. Ka ekzistuar edhe qytetërimi persian me tërë artin e tij, poezinë, mitet, ideologjitë dhe sistemet sunduese.
Kanë ekzistuar gjithashtu qytetërime tjera të afërta dhe të largëta, siç është ai indian, kinez e të tjerë. Aq më shumë, qytetërimi romak dhe persian e kishin rrethuar Gadishullin Arabik nga Veriu dhe nga Jugu, kurse Hebraizmi dhe Krishterimi kanë jetuar në zemrën e tij.
Sipas kësaj, pra, përkufizimi i gjeneratës së parë në periudhën e formimit të saj vetëm në Kur'an, nuk u bë për shkak të varfërisë së qytetërimeve dhe kulturave botërore, por u bë me strategji të projektuar dhe metodologji të synuar. Këtë synim e vërteton hidhërimi i Muhammedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, kur në dorë të Umer ibn Hattabit, radijall-llahu anhu pa një fletë të Teuratit. Me atë rast tha: "Pasha All-llahun, sikur Musa të ishte i gjallë në mesin tuaj, nuk do t'i lejohej atij asgjë tjetër pos që të më ndjek mua."3
Pra, ka ekzistuar qëllim i caktuar nga Resulullllahu, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, që gjeneratës së parë në periudhën e formimit t'ia përkufizojë burimin prej të cilit do të frymëzohet, vetëm Librin e All-llahut, ashtu që t'i përkushtohen shpirtërisht vetëm atij dhe t'i ngrenë bazat e tyre mbi metodologjinë e tij. Andaj edhe u hidhërua kur pa Umerin, radijall-llahu anhu, duke u frymëzuar nga një burim tjetër.
I dërguari i All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, kishte për qëllim të krijojë një gjeneratë me zemër të pastër; me mendje të pastër; me përfytyrim të pastër; me ndërgjegje të pastër; me edukim të pastër; ashtu që të jetë e pastër nga çdo ndikim i jashtëm pos metodologjisë hyjnore që e ka Kur'ani fisnik.
Pra, kjo gjeneratë është frymëzuar vetëm nga ky burim, andaj edhe në këtë aspekt ishte e vetme në histori.
Por, ç'ndodhi më vonë? U ngatërruan burimet! Në këtë burim prej të cilit u frymëzuan edhe gjeneratat e mëvonshme u involvuan filozofia dhe logjika greke, mitet dhe botëkuptimet persiane, israilijatet çifute, shenjtërit krishtere dhe disa mbeturina nga qytetërimet dhe kulturat tjera. Të gjitha këto u përzien me komentin fundamental të Kur'anit, me shkencën e akaidit dhe të fikhut dhe bazave të tij.
Kështu pra u frymëzuan, nga ky burim i turbulluar, të gjitha gjeneratat pas gjeneratës së parë, dhe kjo gjeneratë më kurrë nuk është përsëritur.
Pa kurrfarë dyshimi, turbullimi i kthjelltësisë së burimit të parë është faktori kryesor i këtij kontrasti të madh ndërmjet të gjitha gjeneratave dhe kësaj gjenerate të veçantë dhe të vetme.
Përveç kontrastit në natyrën e burimit, ekziston edhe një faktor tjetër me rëndësi. Është fjala për dallimin e kësaj gjenerate të vetme edhe në mënyrën e përvetësimit të Kur'anit.
Ata të gjeneratës së parë, nuk e kanë lexuar Kur'anin me qëllim të arsimimit dhe gjurmimit, por as me qëllim të shijimit dhe përjetimit. Asnjëri prej tyre nuk e përvetësoi Kur'anin që ta pasurojë nivelin e tij kulturor thjesht vetëm si kulturë, e që të arriturave të tij në aspektin shkencor dhe juridik t'ua bashkëngjesë disa njohuri për ta përmbushur thesarin e tij mendor.
Çdo njëri prej tyre Kur'anin e përvetësonte që ta përvetësojë urdhrin e All-llahut në çështjet e tij të veçanta dhe ato të shoqërisë në të cilën jetonte, dhe çështjen e jetës në të cilën ai dhe bashkësia e tij ekzistonin në të. Këtë urdhër e përvetësonte që të punojë sipas tij në momentin
e pikërishëm kur e dëgjon, pikërisht si ushtari kur në parakalimin e tij merr urdhrin ditor që ta zbatojë menjëherë pas pranimit të tij! Andaj edhe asnjëri prej tyre nuk e ngarkonte veten tepër në ato takime, ngase e dinte se do të ngarkohej me obligime dhe
detyra të cilat duhet t'i kryejë. Atij i mjaftonin dhjetë ajete që t'i mbajë në mend dhe të veprojë sipas tyre, siç edhe tregohet
në hadithin e Ibni Mes'udit, radijall-llahu anhu. Ibni Kethiri e citon në hyrjen e përmbledhjes së vet.
Pikërisht ajo ndjenjë, ndjenja e përvetësimit për zbatim, u zbulonte nga Kur'ani shumë horizonte të përjetimit emocional dhe shumë horizonte të diturisë, të cilat nuk do t'u zbuloheshin sikur ata t'i qaseshin me ndjenjën e hulumtimit, studimit dhe informimit. Kjo ndjenjë ua lehtësonte punën, ua lehtësonte barrën e obligimeve, e bashkonte Kur'anin me qeniet e tyre dhe e shndërronte në shpirtrat dhe jetët e tyre në program të gjallë jetik, në arsimim funksional që nuk mbetet vetëm brenda trurit ose në brendinë e teksteve, por shndërrohet në gjurmë dhe vepra të cilat do ta ndryshojnë kahen e rrjedhave të jetës.
Ky libër, Kur'ani, thesarin e vet nuk ia dhuron askujt pos atij që i rreket me këtë shpirt, shpirtin e diturisë së përgatitur për zbatim. Ai nuk erdhi që të jetë libër i kënaqësive intelektuale, as libër i letërsisë dhe artit, po as libër i rrëfimeve dhe historisë - edhe pse të gjitha këto janë në përmbajtjen e tij - por ai erdhi që të jetë program i jetës, program i pastër hyjnor. Atyre All-llahu i Madhërishëm ua mësoi këtë program përmes zbritjes së Kur'anit në mënyrë sukcesive dhe duke ua lexuar pjesë-pjesë:
"Dhe (ta shpallëm) Kur'anin që Ne e ndamë pjesë - pjesë për t'ua lexuar njerëzve dalëngadalë dhe ashtu e shpallëm atë një pas një" (Isra, 106)
Kur'ani nuk është shpallur përnjëherë, por në pajtim me nevojat dhe kërkesat, me zhvillimin permanent të mendimit dhe kuptimit, zhvillimit paralel të bashkësisë dhe jetës dhe në pajtim me problemet praktike me të cilat ndeshej shoqëria muslimane në jetën e saj të përditshme. Në këtë mënyrë shpallej një ajet ose shumë ajete për ndonjë rast të posaçëm apo për ndonjë ndodhi të caktuar. Ai u flet njerëzve për atë për të cilën kanë nevojë personale, ua tregon pozitën në të cilën gjenden; ua projekton metodologjinë e veprimit në këtë situatë, ua përmirëson gabimet në aspektin emocional dhe etik; i bashkon në të gjitha këto me All-llahun, Sunduesin e tyre; ua bën të njohur përmes cilësive të Tij që reflektohen në gjithësi. Kështu ata ndiejnë se janë duke jetuar në shoqërinë më të lartë dhe më fisnike nën mbikëqyrjen e drejtpërdrejtë të All-llahut në pafundësinë e fuqisë së Tij. Në këtë mënyrë jetën e tyre praktike e adaptonin sipas këtij programi të pashtershëm hyjnor.
Metodologjia e përvetësimit për veprim dhe zbatim është pikërisht ajo metodologji e cila e krijoi gjeneratën e parë, ndërsa metodologjia e përvetësimit për studim dhe dëfrim është ajo e cila i nxori gjeneratat vijuese. Pa dyshim se ky faktor i dytë ishte edhe faktori kryesor në dallimin e të gjitha gjeneratave nga ajo gjeneratë e veçantë dhe e vetme.
Ekziston edhe faktori i tretë që është mjaft i rëndësishëm për t'u shqyrtuar dhe regjistruar.
Muslimanët e parë me pranimin e Islamit liroheshin nga barra e tyre nga e gjithë e kaluara e xhahilijjetit. Në momentin kur ai kthehej në Islam, në vete ndiente se po fillon një periudhë të re, të ndarë plotësisht nga jeta të cilën e jetoi në xhahilijjet. Ndaj tërë asaj që e kaloi në periudhën e injorancës kishte asi qëndrimi, që tërë atë e shikonte me një dozë të dyshimit, skepsës, kujdesit dhe frikës dhe gjithë atë e konsideronte të ndytë dhe të padenjë që nuk i përshtatej Islamit!
Me këtë ndjenjë e përvetësonte udhëzimin e ri islam. Kështu, nëse ndonjëherë anonte nga pasioni i tij, nëse e inkurajonte ndonjë shprehi e mëparshme, nëse nuk kryente ndonjë obligim islam... në të njëjtin moment do ta ndjente gabimin dhe mëkatin dhe në thellësinë e
shpirtit të tij ndjente nevojë të flaktë për pastrim nga lëshimet e bëra, pastaj kthehej rishtas dhe përpiqej të vepronte në pajtim me udhëzimin kur'anor.
Ekzistonte një ndarje e plotë emocionale tek muslimani midis asaj që ishte e kaluar xhahilite (injorante) dhe asaj që ishte aktuale islame. Krijohej një ndarje e plotë me të gjitha lidhjet e shoqërisë xhahilite që i përkitnin dhe në të gjitha marrëdhëniet shoqërore.
Ai ndahej përgjithmonë nga ambienti xhahilit dhe i bashkëngjitej ambientit islam, bile edhe nëse kontaktonte me disa mushrikë (idhujtarë) në fushën e tregtisë dhe komunikimit ditor, sepse ndarja emocionale është diç kurse komunikimi për nevojat ditore është diç tjetër.
Ka ekzistuar edhe shkëputja e tërësishme nga ambienti xhahilit, doket, mendimet, shprehitë dhe marrëdhëniet e tij. Kjo është pasojë e shkëputjes nga besimi idhujtar (akides së shirkut) dhe kalimit në besimin monoteist (akides së tevhidit) dhe nga përfytyrimi xhahilit në përfytyrimin islam për jetën dhe ekzistencën. Pastaj kjo është edhe pasojë e kalimit në shoqërinë e re islame me udhëheqjen e saj të re, duke ia dhuruar respektin, përkushtimin dhe lojalitetin.
Ky ishte udhëkryqi ku ndaheshin rrugët. Fillimi i ecjes në rrugën e re do të thoshte ecje e lirë. Ecje e lirë dhe e çliruar nga të gjitha presionet e dokeve dhe shprehive në të cilat u adaptua shoqëria xhahilite dhe nga të gjitha botëkuptimet dhe kriteret që mbretëronin në të. Andaj edhe e vetmja gjë që muslimani e bartte nga ajo shoqëri ishin persekutimet dhe torturat. Por ai ishte i vetëvendosur dhe nuk kthehej mbrapa. Presioni i botëkuptimit xhahilit dhe doket e shoqërisë xhahilite nuk kishin forcë ta çorientojnë.
Ne sot jemi në një xhahilijjet si xhahilijjeti të cilin e hasi Islami në fillim, në mos edhe më të rrezikshëm. Gjithçka rreth nesh është xhahilijjet... Botëkuptimet e njerëzve dhe ideologjitë e tyre.
Gjithashtu edhe shprehitë, doket, burimet e arsimimit, arti, letërsia, e drejta dhe ligjet, saqë edhe shumë nga ajo që e konsiderojmë kulturë islame, literaturë islame, filozofi islame dhe mendim islam... është gjithashtu produkt i këtij xhahilijjeti!!! Andaj edhe nuk mund të zënë vend kriteret islame në veten tonë, as të qartësohet botëkuptimi islam në mendjen tonë, po as nuk formohet nga mesi ynë gjene-ratë me numër kolosal njerëzish nga lloji të cilin e formoi Islami në fillim.
Ne patjetër - me metodologjinë e lëvizjes islame - në periudhën e adoleshencës dhe të pjekurisë duhet të lirohemi nga të gjitha ndikimet c xhahilijjetit në të cilin jetojmë dhe prej të cilit rrjedhim. Medoemos t'i kthehemi atij burimi të pastër prej të cilit janë frymëzuar ata njerëz. Atij burimi të pastër për të cilin jemi të sigurt se nuk është turbulluar e as që e ka ndotur diçka. Duhet t'i kthehemi që të nxjerrim prej tij botëkuptimin tonë mbi Të Vërtetën e gjithë kësaj ekzistence, të vërtetën e ekzistencës njerëzore dhe mbi të gjitha, lidhshmëritë midis këtyre dy ekzistencave dhe ekzistencës së të Përsosurit Absolut - All-llahut të Madhërishëm.
Prej aty do t'i nxjerrim botëkuptimet tona për jetën, kriteret dhe moralin, sistemin tonë të rregullimit të pushtetit, politikës, ekonomisë dhe të gjitha kërkesat jetësore.
Doemos duhet t'i kthehemi atij burimi kur të vendosim t'i kthehemi me ndjenjën e përvetësimit, me qëllim të zbatimit dhe veprimit sipas tij, e jo me ndjenjën e studimit dhe dëfrimit.
Do t'i kthehemi që të dimë se çka kërkohet prej nesh që të jemi, për t'u bërë. Në këtë udhëtim do të takohemi me bukurinë artistike të Kur'anit dhe me rrëfimet e mahnitshme të tij, me skenat e ringjalljes, me logjikën intuitive dhe me gjithë atë që e gjurmojnë ithtarët e studimit dhe të vetëkënaqësisë. Ne do të takohemi me të gjitha këto pa mos qenë qëllimi ynë kryesor studimi dhe vetëkënaqësia.
Qëllimi ynë kryesor është të dimë: Ç'kërkon Kur'ani prej nesh të punojmë? Cili është ai botëkuptim i përgjithshëm që kërkon prej nesh ta
përfytyrojmë? Si kërkon Kur'ani të jenë ndjenjat tona ndaj Zotit? Si kërkon të jetë morali jonë, gjendja dhe sistemi ynë i vërtetë në jetë?
Pastaj ne domosdo duhet të lirohemi nga ndikimet e shoqërisë xhahilite, botëkuptimet, doket dhe udhëheqjet e saj dhe atë, së pari në brendinë e shpirtit tonë.
Detyrë jona është të mos pajtohemi me njëmendësinë e kësaj shoqërie xhahilite e as të jemi lojalë ndaj saj, sepse kjo shoqëri me këtë cilësi, cilësinë e xhahilijjetit, është e papranueshme dhe s'mund të pajtohemi me të. Pra, detyrë jona është që fillimisht të bëjmë ndërrim në vetveten, e që përfundimisht të bëjmë ndërrim në këtë shoqëri.
Detyra jonë e parë është ndërrimi i njëmendësisë së kësaj shoqërie, ndërrimi i njëmendësisë xhahilite dhe atë prej themeleve të saj, njëmendësi e cila tërësisht konfrontohet me metodologjinë islame dhe me botëkuptimin islam. Njëmendësi e cila me forcë dhe dhunë na ndalon që të jetojmë ashtu siç kërkon prej nesh programi hyjnor.
Prej hapave të parë në këtë rrugë është që të predominojmë mbi këtë shoqëri xhahilite, kriteret dhe botëkuptimet e saj, e të mos lëshojmë pe kurrsesi në kriteret dhe botëkuptimet tona, me qëllim që mos të ndeshemi në mes të rrugës. Po, po, kurrsesi! Ne dhe injorantët gjithmonë i kemi patur rrugët e ndara. Andaj edhe nëse u bashkangjitemi vetëm një hap, ne veç e kemi humbur tërë programin islam dhe e kemi humbur rrugën!
Në këtë rrugë do të hasim në pengesa dhe vështirësi. Do të na imponohen sakrifica të jashtëzakonshme.
Nuk guxojmë ta kuptojmë si zgjedhje të lirë, nëse dëshirojmë ta ndjekim rrugën e gjeneratës së parë me të cilën All-llahu vendosi sistemin e tij hyjnor dhe i bëri ngadhënjimtarë ndaj sistemit xhahilit.
Mirësia më e madhe është kur ne jemi në meditim të përhershëm për natyrën e metodologjisë sonë, natyrën e pozitës dhe rrugës të cilën doemos duhet ndjekur për të dalë nga xhahilijjeti, ashtu siç doli ajo gjeneratë e dallueshme dhe e vetme...

2 Hadithin e transmetoi Nesaiu
3 Hadithin e transmetoi El Hafidh Ebu Ja'li

Natyre e metodologjise4 Kur'anore

Kur'ani mekkas, aq sa i zbriti Pejgamberit sal-lall llahu alejhi ve sel-lem gjatë trembëdhjetë vjetëve, gjatë tërë asaj kohe i ka folur vetëm për një çështje, çështje e cila asnjëherë nuk ndryshon. Megjithatë, mënyra dhe forma e prezantimit të saj pothuajse asnjëherë me nuk është përsëritur. Fjala është për stilin kur'anor i cili të njëjtën çështje gjatë çdo shtjellimi dhe prezantimi e shtjellon sikur të ishte çështje e re, saqë duket se është duke u prezantuar për herë të parë.
Kur'ani ishte duke e shtjelluar çështjen parësore, kauzën më të madhe dhe çështjen themelore në këtë fe të re... çështjen e akides të prezantuar përmes shtyllës së saj kryesore si el uluhijje dhe si el ubudijje (dy terma të cilët kanë të bëjnë me atë se kush duhet të hyjnohet e kush duhet të adhurohet sh.p.) dhe lidhjes mes atyre dyjave. Kur'ani me këtë të vërtetë iu drejtua njeriut. Njeriut vetëm si njeri, që në këtë pikëpamje, i njëjtë është njeriu arab i asaj kohe dhe njeriu arab i çdo kohe, ashtu siç është i njëjtë njeriu arab dhe çdo njeri tjetër në atë kohë po edhe në çdo kohë!
Në të vërtetë, kjo është çështja e njeriut e cila asnjëherë nuk ndryshon, ngase ajo është çështje e ekzistencës së tij në këtë hapësirë dhe çështje e finales së tij. Çështja e lidhjes së tij me këtë hapësirë dhe qeniet e gjalla që e rrethojnë. Si dhe çështje e lidhjes së tij me Krijuesin e kësaj hapësire dhe Krijuesin e këtyre qenieve. Andaj edhe kjo është çështje e cila nuk ndryshon sepse ajo është çështje e ekzistencës dhe njeriut.
Kur'ani mekkas ishte ai i cili njeriut ia shpjegonte fshehtësinë e ekzistencës së tij dhe të kësaj hapësire e cila e rrethon. Ai i tregonte atij se: Kush është ai? Prej nga erdhi? Pse erdhi? Ku do të shkojë në fund të kësaj maratone? Kush e solli prej hiçit dhe botës së panjohur? Kush do ta marrë atë? Si do të jetë epilogu i tij atje? Ai gjithashtu i tregonte: Ç'është në të vërtetë kjo ekzistencë të cilën e ndien dhe e sheh, në të cilën ndjen se pas saj gjendet dikush i panjohur i cili e mbikëqyr, që ai nuk e sheh? Kush e krijoi këtë ekzistencë e cila është përplot mistere? Kush e mbikëqyr dhe kush e mban në lëvizje? Pastaj kush e përtërinë atë që është në të dhe e ndryshon në atë mënyrë siç e sheh? Po ashtu Ai i tregonte: Si të sillet me Krijuesin e kësaj hapësire, por edhe me vetë hapësirën. Ai ia sqaronte atij se si duhet të komunikojnë njerëzit midis veti.
Kjo pra ishte ajo kauzë e madhe dhe dominante nga e cila edhe sendërtohet ekzistenca e njeriut. Ajo edhe do të mbetet kauzë dominante nga e cila do të sendërtohet ekzistenca e tij në të gjitha kohët që do të vijojnë.
Kështu kaluan trembëdhjetë vjet të plota në konfirmimin e kësaj çështjeje të madhe. Çështje e cila nga jeta e njeriut nuk kërkon asgjë jashtë realizimit të atyre domosdoshmërive dhe pikave plotësuese të cilat e strukturojnë atë.
Pjesa mekkase e Kur'anit asnjëherë nuk doli nga kornizat e kësaj çështjeje themelore, e të merret me çështje plotësuese të cilat janë të lidhura me sistemin e jetesës.
Ajo u mor me atë çështje vetëm atëherë kur All-llahu pa se çështja e akides mori formën e vet sa i përket shpjegimit të saj, dhe se ajo u vendos fort dhe qëndrueshëm në zemrat e togut të zgjedhur (as'habët) nga gjinia njerëzore, me të cilin tog, caktimi i All-llahut ishte që të ngjallet kjo fe dhe që ky tog të marrë përsipër formimin e sistemit praktik të asaj kohe në të cilin shëmbëllente kjo fe.
Bartësit e thirrjes në fenë e All-llahut dhe vendosjes së sistemit në të cilin do të përfaqësohej kjo fe në formë praktike, ishin të gatshëm që të qëndrojnë fuqishëm dhe për një kohë më të gjatë para kësaj dukurie të madhe. Fjala është për dukurinë e Kur'anit mekkas i cili gjatë trembëdhjetë vjetëve tentoi që ta vendosë dhe konfirmojë këtë akide. Përndryshe, ai asnjëherë nuk u ndal në hollësitë e sistemit i cili do të vendosej ose në ligjet të cilat do ta qeverisnin shoqërinë muslimane dhe individët të cilët do të ishin pjesëtarë të saj.
Urtësia e All-llahut dëshiroi që çështja e akides të jetë pikërisht ajo çështje, ku që nga ditët e para të shpalljes të merret me të thirrja islame. Hapat e parë që i bëri Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem në aplikimin e da'ves, ishte thirrja e njerëzve që të dëshmojnë se nuk ka hyjni tjetër përveç All-llahut, e pastaj të vazhdojë që gjatë thirrjes së tij t'i njoftojë njerëzit me Zotin e tyre të vërtetë dhe që t'i bindë që vetëm Ai duhet të adhurohet e askush tjetër.
Kjo nuk ishte, sipas pamjes së rëndomtë dhe shikimit të mendjes së kufizuar njerëzore, rruga më e lehtë deri në zemrat e arabëve! Ata përmes gjuhës së tyre e dinin fort mirë domethënien e fjalës ilah (e që në gjuhën shqipe më afer origjinalit të fjalës do të ishte fjala Hyj apo Hyjni sh.p.) dhe domethënien e fjalës: la ilahe il-lall-llah (Nuk ka hyjni tjetër përveç All-llahut). Ata e dinin fort mirë se uluhijje (hyjnimi) ka për qëllim qeverisjen më të lartë. Ata dinin gjithashtu se tevhidul uluhijje (njësimi i hyjnisë) dhe ifradull-llah (veçimi i All-llahut), lavdi pastë, me të ka për qëllim çrrënjosjen e pushtetit të cilin e ushtronin magjistarët (fallxhorët), kryepleqtë e fiseve, udhëheqësit dhe qeveritarët dhe kthimin e atij pushteti All-llahut në tërësi. Pushtetin mbi ndërgjegjen, mbi ndjenjat, mbi jetën praktike, në pasuri, në gjykim, në shpirtrat dhe trupat e njerëzve. Ata e dinin se la ilahe il-lall-llah është revolucion mbi pushtetin tokësor (ka për qëllim pushtetin laik - shekullarist sh.p.) i cili i rrëmben karakteristikat e para hyjnore, revolucion mbi sistemet të cilat vendosen mbi bazat e këtij rrëmbimi dhe shkulja nga pushtetet të cilat sundojnë me ligje të shpikura nga mendjet e tyre e të cilat All-llahu nuk i lejon. Për arabët, të cilët e njihnin gjuhën e tyre shumë mirë dhe që e kuptonin synimin e vërtetë të thirrjes la ilahe il-lall-llah, nuk ishte e panjohur se ç'do të thotë kjo thirrje sa u përket sistemeve, pozitave dhe pushtetit të tyre. Pikërisht për këtë arsye, ata e pritën këtë thirrje ose këtë revolucion me atë ashpërsi dhe e luftuan me ato mjete për të cilat janë të njoftuar të dijshmit dhe masa në përgjithësi.
Tani shtrojmë pyetjen, a thua pse pikërisht kjo ishte pikënisja e kësaj thirrjeje? Pse urtësia e All-llahut ka përcaktuar qe të fillojë me gjithë këto peripeci?
Kur Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem ishte i dërguar me këtë fe, tokat më pjellore dhe më të pasura arabe nuk ishin në duart e tyre por në duart e popujve tjerë!
Tokat e Shamit në Veri u ishin nënshtruar romakëve. Ato i administronin udhëheqës arabë të përcaktuar nga romakët. Tokat e Jemenit në Jug u ishin nënshtruar persianëve. Edhe ato i administronin udhëheqës arabë të përcaktuar nga persianët. Në duart e arabëve ishin vetëm Hixhazi, Tuhame dhe Nexhdi, dhe të gjitha ato shkretëtira jopjellore që i përshkonin, në të cilat atykëtu gjendej ndonjë oazë pjellore!
Ndoshta dikush thotë: "Muhammedi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i cili ishte besnik dhe i besueshëm, të cilin e pranuan për gjykim krerët e Kurejshëve sa i përket vendosjes së Gurit të Zi dhe u pajtuan me vendimin e tij edhe atë pesëmbëdhjetë vjet para Shpalljes dhe i cili ishte nga njerëzit më autoritativë nga Hashimitët të cilët ishin
fisi më meritor në mesin e Kurejshitëve, ai ka pas mundësi - duke i marrë parasysh veçoritë e tij - që thirrjen e tij ta përhapë kombëtarisht që do të synonte bashkimin e fiseve arabe të cilat i shfarosën hakmarrjet dhe i përçanë konfrontimet, dhe ta orientojë në aspekt kombëtar për ta shpëtuar tokën e tyre të grabitur nga perandoritë okupuese, romakët në Veri dhe persianët në Jug. Në atë mënyrë ai do ta ngrinte flamurin kombëtar të arabizmit dhe do të krijonte një unitet kombëtar në të gjitha territoret e Gadishullit Arabik."
E dikush tjetër do të thotë: "Sikur Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem t'i thërriste njerëzit në këtë mënyrë, pa dyshim do t'i përgjigjeshin arabët në përgjithësi, e jo sikur që ndodhi, të vuajë trembëdhjetë vjet për shkak të orientimit të vet i cili binte ndesh me interesat e qarqeve sunduese në Gadishull."
E ndoshta dikush do të thoshte: "Pasi Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem t'i përgjigjeshin arabët dhe t'ia dorëzonin udhëheqjen dhe sundimin e tyre dhe pasi që në grushtin e tij të futej pushteti e mbi supet e tij të ngrihej fama, atij shumë lehtë do t'i krijoheshin mundësitë që gjithë këtë ta përdorë për vendosjen e akides së teuhidit me të cilën u dërgua. Ai kështu njerëzit do t'i nënshtronte nën pushtetin e All-llahut pasi t'i ketë nënshtruar nën pushtetin e tij njerëzor!."
Por All-llahu, lavdi pastë, i cili është i dijshëm dhe i urtë, Pejgamberin e Tij nuk e orientoi në këtë drejtim, por në drejtimin tjetër ku ai do të kundërvihej me la ilahe il-lall-llah dhe që ai dhe ajo pakicë që iu përgjigj t'i përballojnë të gjitha ato vuajtje!
E pse? All-llahu gjithsesi nuk dëshironte që ta fusë Pejgamberin e vet dhe besimtarët në diçka të mundimshme. Mirëpo Ai e dinte se ajo nuk mund të jetë rruga e qëlluar. Pra, nuk është qëllimi që toka të shpëtojë nga dora e një zullumqari romak apo persian në dorën e një zullumqari arab. I tërë zullumi është zullum! Toka është e All-llahut, ajo duhet të çlirohet vetëm në emër të Tij. Ajo nuk mund të çlirohet në emër të Tij vetëm atëherë kur mbi të ngrihet flamuri la ilahe il-lall-llah. Nuk është rrugë e drejtë që njerëzit të çlirohen nga një zullumqar romak apo persian e t'i dorëzohen një zullumqari arab. Njerëzit janë robër vetëm të All-llahut, e ata nuk mund të jenë robër vetëm të All-llahut pos atëherë kur të ngrihet flamuri la ilahe il-lall-llah. La ilahe il-lall-llah, ashtu siç e kupton arabi i cili i njeh domethëniet e gjuhës së tij e që don të thotë: Nuk ka sundim pos atij të All-llahut, e as ligj (sheriat) pos atij që vjen prej All-llahut, dhe askush nuk guxon të ushtrojë pushtet mbi askë ngase pushteti i takon vetëm All-llahut. Shtetësinë që Islami dëshiron t'ua japë njerëzve është shtetësia e akides, në të cilën barazohen arabët, romakët, persianët dhe të gjitha kombet dhe racat edhe atë nën flamurin e All-llahut.
Kjo pra është ajo rrugë e qëlluar...
Në kohën kur Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem u dërgua me këtë fe, shoqëria arabe ishte në një gjendje kaotike sa i përket ndarjes së pasurisë dhe drejtësisë. Një pakicë e vogël në duart e veta mbante pothuajse tërë kapitalin dhe tregtinë. Ata shërbeheshin me kamatë ashtu që në mënyrë të padrejtë rritej dhe shumëfishohej kapitali dhe pasuria e tyre. Ndërsa një shumicë e madhe e njerëzve kishin vetëm skamje dhe uri. Ata që kishin pasuri, kishin edhe autoritet edhe pozitë në shoqëri, ndërsa pjesa dërrmuese e njerëzve ishte e humbur si për nga pasuria po ashtu edhe për nga fama!
Ndoshta dikush mund përsëri të thotë: "Muhammedi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem ka pas mundësi që thirrjes së vet t'i japë karakter social dhe kështu të insistojë në luftën
kundër klasës sunduese dhe që thirrjen e tij ta orientojë në drejtimin që synon barazinë e klasave dhe kthimin e kapitalit nga të pasurit te të varfrit!."
E dikush tjetër mund të thotë: "Sikur Muhammedi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem atëbotë t'i thërriste njerëzit nën këtë moto, shoqëria arabe do të ndahej në dy blloqe: Shumica dërrmuese do të ishte me thirrjen e re kundër tiranisë së kapitalit, autoritetit dhe pozitës, kurse pakica e vogël do të mbetej për ta ruajtur këtë trashëgimi. Kjo mënyrë do të ishte zëvendësim ndaj asaj që ndodhi kur e tërë shoqëria doli me një qëndrim të prerë që ta pengojë përhapjen e fjalës: la ilahe il-lall-llah, në të cilën nuk u futën pos një grup shumë i vogël njerëzish!"
E ndoshta edhe mund të thuhet: Pasi Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem t'i përgjigjej shumica dhe ta merrte përsipër udhëheqjen e tyre, atëherë do të mundej pakica e do t'i nënshtrohej udhëheqjes së tyre. Në një gjendje të këtillë ai do ta shfrytëzonte pozitën dhe pushtetin për ta vendosur akiden e teuhidit me të cilën edhe e dërgoi Zoti dhe që njerëzit t'i nënshtrohen pushtetit të Zotit të tyre pasi i nënshtroi në pushtetin e tij njerëzor!
Mirëpo All-llahu, lavdi pastë, e Ai është i dijshëm dhe i urtë, nuk e orientoi në këtë drejtim...
All-llahu, lavdi pastë, e dinte se kjo nuk është ajo rrugë e qëlluar. E dinte se drejtësia shoqërore patjetër duhet të burojë në shoqëri nga një koncept akaidor gjithëpërfshirës, ku ajo shoqëri do t'ia dorëzonte tërë çështjen e saj All-llahut dhe do t'i pranonte të gjitha vendimet e All-llahut me kënaqësi dhe me plot vullnet në saje të ndarjes së drejtë të pasurisë dhe solidarizimit të të gjithëve. Në atë mënyrë do të stabilizohej zemra e atij që jep dhe e atij që merr në mënyrë të barabartë, sepse ai po zbaton një ligj që e ka vendosur All-llahu. Ai, nga nderi dhe respekti i tij që ka ndaj Ligjit të All-llahut, shpreson se në të do të gjejë mirësinë dhe bekimin në këtë botë po edhe në botën tjetër. Që këtu, nuk do të kemi zemra që janë të mbushura përplot lakmi e as zemra që janë të mbushura përplot zili, por as që do të venin punët me shkop dhe shpatë, ose me frikësim e terrorizim! Kështu nuk do të degjeneroheshin zemrat e as që do të ngulfateshin shpirtrat siç ndodh në sistemet të cilat ushtrohen pa la ilahe il-lall-llah.
Kur u dërgua Muhammedi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, niveli i moralit në Gadishull në forma të ndryshme ishte në shkallën më të ulët, përskaj disa vetive të mira e të ndershme të beduinëve, që ishin të pranishme në shoqëri.
Padrejtësitë ndaj njëri-tjetrit ishin të përhapura në shoqëri. Për to me urtësi na shprehet poeti Zuhejr bin ebi Selemi përmes vargjeve:
"Kush nuk mbrohet me armën e vet,
do të jetë i dërrmuar,
E kush nuk është zullumqar ndaj njerëzve,
zullumi i tyre ka për ta shkatërruar"
Këtë po ashtu e shpreh thënia e përhapur në xhahilijjet: "Ndihmoi vëllait tënd qoftë shtypës apo i shtypur."
Alkooli dhe bixhozi ishin prej shprehive të asaj shoqërie të degjeneruar, por edhe prej lukseve dhe krenarive të saj! E tërë poezia xhahilite i shpreh këto veti, siç janë vargjet e Tarfe bin el Abd kur thotë:
"Alkoolin e kam pas pije të dashur,
shije të vetme,
përfitim, konsumim, angazhim e trashëgim,
derisa një ditë e tërë familja më braktisi,
mbeta i vetmuar, ashtu siç vetmohen kafshët e stërvitura."
Kurvëria, në forma të ndryshme, ishte prej dukurive të asaj shoqërie. Rasti i saj është i njëjtë me rastin e çdo shoqërie xhahilite të kaluar apo bashkëkohore, që për të Aisheja, radijall-llahu anha na lajmëron:
"Martesa në xhahilijjet bëhej në katër mënyra: Njëra prej tyre është si martesat e sotshme të rregullta: Njeriu kërkon prej njeriut tjetër ta fejojë të bijën e tij apo atë që e ka nën mbikëqyrje të vet, e pastaj (nëse bëhet fejesa, sh.p.) ia jep mehrin dhe e marton. Lloji tjetër është kur njeriu i thoshte gruas së vet pas pastrimit të saj mujor: Shko te filani dhe kërko që të mbetesh me barrë prej tij. Pastaj burri i saj nuk i është afruar në shtrat dhe nuk e ka prekur derisa të vërtetohet shtatzënësia e saj prej njeriut me të cilin dëshironte të mbetej me barrë. Nëse vërtetohej shtatzënia e saj, atë-herë edhe ai i afrohej nëse dëshironte. Ai një gjë të tillë e bënte me dëshirë që fëmija të ketë prej ardhje fisnike! Ky lloj i martesës quhej martesa e istibdait (të kërkosh që gruaja të mbetet me barrë prej tjetërkujt sh.p.). Lloji i tretë është: Tuboheshin një grup burrash që ishin më pak se dhjetë dhe shkonin te një grua. Çdonjëri prej tyre kishte kontakt gjinor me të. E nëse mbetej me barrë dhe lindte fëmijën, ajo pas disa netësh prej kur e lindte fëmijën, i ftonte të gjithë ashtu që asnjëri nuk guxonte të mungojë. E kur tuboheshin, ajo u thoshte atyre: "Të gjithë e dini se ç'keni bërë! Tanimë kam lindur. Fëmija është i yti o filan!" Ashtu ajo e emëronte atë që më së tepërmi i pëlqente dhe fëmija konsiderohej i atij! I emëruari nuk kishte të drejtë ta mohojë. Lloji i katërt i mënyrave martesore ishte: Tuboheshin një numër i madh njerëzish të cilët i shkonin një gruaje e cila nuk kishte të drejtë asnjërin ta kthejë. Në të vërtetë ato ishin laviret. Ato në dyert e tyre kishin varur flamuj si shenja. Kushdo që dëshironte mund të shkonte te ato. Nëse ndonjëra prej tyre mbetej me barrë dhe lindte fëmijë, ata tuboheshin te ajo dhe sipas pamjes së fëmijës përpiqeshin që ta njohin të jatin! Fëmijën ia dorëzonin atij që u dukej se i përngjanë dhe ai e përvetonte sonte. Fëmija emërohej sipas tij dhe ai nuk kishte të drejtë që ta mohojë."
Ndoshta edhe është thënë: "Muhammedi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem ka mundur që thirrjen e tij ta proklamojë si reformiste, e cila në theks të veçantë do ta shqyrtonte ngritjen e moralit, pastrimin e shoqërisë dhe fisnikërimin e shpirtrave."
Ose edhe ndoshta është thënë: "Ai, alejhisselam ka mundur në atë kohë të gjejë njerëz të pastër, ashtu si çdo reformator etik që mund t'i gjejë në çdo rreth, të cilëve u pengonte papastërtia e cila i rrethonte, e që pa dyshim krenaria dhe burrëria do t'i shtynin që t'i përgjigjen thirrjes për reformë dhe pastrim."6
E ndoshta dikush do të thoshte: "Sikur Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem të vepronte në këtë mënyrë, do t'i përgjigjeshin qysh në hapin e parë një grumbull i njerëzve të mirë. Ashtu do të ngrihej morali i tyre dhe do të pastroheshin shpirtrat e tyre. Duke iu falënderuar kësaj, ata do të ishin më afër pranimit të akides dhe bartjes së saj, se sa thirrja la ilahe il-lall-llah e cila krijoi një opozitë të fortë që nga fillimi i rrugës."
Mirëpo All-llahu, lavdi pastë, e dinte se kjo nuk është ajo rrugë e qëlluar! Ai e dinte se morali nuk mund të ngrihet pos në baza të akides e cila cakton kritere dhe konstaton vlera. Po ashtu ajo vendos pushtetin prej ku mbështeten këto kritere dhe këto vlera dhe llojet të cilat i zotëron ky pushtet dhe i zbaton ndaj atyre që u përmbahen dhe atyre që nuk u përmbahen. Pra, nëse kjo akide nuk vendoset dhe ky pushtet nuk përcaktohet, të gjitha vlerat trajtohen sipas dominimit por edhe i gjithë morali sajohet i dominuar gjithashtu, pa rregullatorë, pa pushtet dhe pa sanksion!
Kur pas përpjekjeve të mundimshme të vendoset akideja dhe të konstituohet shteti në të cilin do të mbështetej kjo akide, atëherë kur njerëzit do ta njohin Zotin e tyre dhe vetëm Atë ta adhurojnë, atëherë kur njerëzit të çlirohen nga pushteti i njerëzve dhe njëkohësisht nga pushteti i pasioneve (epsheve), atëherë kur në zemra të ngulitet la ilahe il-lall-llah, atëherë All-llahu me anë të saj dhe me anë të ithtarëve të saj do të bëjë atë që çdo strateg do ta dëshironte. Vendi u pastrua prej romakëve dhe persianëve, por jo që të vendoset në të pushteti arab, por që të vendoset pushteti i All-llahut Kësisoj toka (e Gadishullit, sh.p.) u pastrua nga pushteti i tagutëve (zullumqarëve) në përgjithësi, qoftë romakë, persianë apo arabë.
Kësisoj shoqëria u pastrua nga padrejtësitë shoqërore të të gjitha llojeve. Në vend të tyre u ngrit Sistemi islam i cili ushtronte drejtësi me drejtësinë e All-llahut, i cili gjykonte me kandarin e All-llahut, i cili ngriti flamurin e drejtësisë shoqërore vetëm në emër të All-llahut dhe e quajti Flamuri islam. Atij nuk ia shoqëroi asnjë emër tjetër. Në pëlhurën e tij shkruan: la ilahe il-lall-llah!
Kësisoj u pastruan edhe emocionet edhe morali, u dëlirën edhe zemrat edhe shpirtrat, pa mos u imponuar nevoja as për restrikcione (kufizime) e as për parandalime (qortime), të cilat janë pjesë të sheriatit të All-llahut, pos në raste shumë të rralla, ngase mbikëqyrja në atë shoqëri është formuar në ndërgjegje, dhe se lakmia për ta fituar kënaqësinë e All-llahut dhe shpërblimin e Tij, turpi dhe frika prej hidhërimit dhe dënimit të Tij, zinin vendin e kontrollit dhe ligjit ndëshkues.
Njerëzimi si kurrë më parë arriti kulmin e rregullimit, moralit dhe jetës së kësaj bote në përgjithësi, gjë që asnjëherë nuk është arritur as më parë por as më vonë deri në këtë kulmim pos nën hijen e pushtetit islam.
E gjithë kjo u arrit, sepse ata të cilët e vendosën këtë fe në formë të shtetit, sistemit, ligjit dhe rregullit, ishin ata të cilët e kishin vendosur këtë fe qysh më parë në ndërgjegjen dhe jetën e tyre praktike në formë të akides, moralit, ibadetit dhe etikës. Atyre për ngritjen e kësaj feje u ishte dhënë vetëm një premtim i cili nuk ka të bëjë as me fitoren e as me pushtetin, bile as me jetësimin e kësaj feje përmes tyre... Një premtim pra që nuk ndërlidhet me asgjë në këtë botë... Vetëm një premtim, e ai është Xhenneti. Kjo pra ishte e vetmja, gjë që u ishte premtuar për atë xhihad të mundimshëm, ato sprova të rënda, vazhdimin e thirrjes në mënyrë të kontinuar, rezistimin e xhahilijjetit me mjetin të cilin e urrejnë pushtetmbajtësit në çdo kohë dhe në çdo vend, e ai mjet është: la ilahe il-lall-llah
Pasi që All-llahu i vuri në sprova të ndryshme e ata duruan, pasi që pasionet e tyre ngritën duart nga aspiratat e tyre, pasi që All-llahu e kuptoi se ata nuk presin ndonjë shpërblim në këtë botë-sado që të jetë ai shpërblim, qoftë edhe arritja e fitores së kësaj thirrjeje përmes duarve të tyre, dhe paraqitja e kësaj feje në sipërfaqe të Tokës përmes përpjekjeve të tyre - pasi që në shpirtrat e tyre u tretën krenaria dhe mburrja me stërgjyshërit dhe kombin, mburrja me vatanin, mëmëdheun, mburrja me fisin dhe familjen... pasi që All-llahu e kuptoi tërë këtë ndryshim, e dinte se ata tani janë të denjë që të jenë bartësit e këtij amaneti më të madh. Besnikë për ta ruajtur akiden në të cilën me adhurim veçohet vetëm një All-llah, lavdi pastë, i Vetmi i cili ka të drejtë të ketë pushtet mbi zemrat dhe ndërgjegjen, mbi sjelljet dhe traditat, mbi shpirtrat dhe pasuritë, mbi pozitat dhe gjendjet e njerëzve. Besnikë ndaj pushtetit i cili u vihet në dispozicion atyre, që me anë të tij ta vendosin sheriatin e All-llahut për ta zbatuar, drejtësinë e All-llahut për ta vendosur, pa mos tentuar që me anë të këtij pushteti të arrijnë diç për vete, për familjet, për kombin ose për racën e tyre, por, pushteti i cili është në duart e tyre të jetë vetëm për All-llahun, fenë dhe sheriatin e
Tij. Kjo kështu duhet të jetë, sepse ata e dinë se ajo është prej All-llahut dhe se Ai është i cili ua dha atë.
Asgjë nga kjo metodë e bekuar nuk do të realizohej në këtë shkallë të lartë sikur të mos fillonte da'veja (thirrja) me këtë fillim, ose mos ta ngrinte vetëm këtë flamur, flamurin la ilahe il-lall-llah pa mos ia shoqëruar asnjë tjetër. Ajo nuk do të realizohej sikur mos të ndiqej kjo rrugë gurore dhe e mundimshme në pamjen e saj, por e begatë dhe e lehtë në esencën e saj.
Kjo metodë e bekuar nuk do të ishte krejtësisht e sinqertë ndaj All-llahut, sikur da'veja hapat e parë të saj t'i bënte me koloritin kombëtar, social apo moral... ose përskaj simbolit të saj të vetëm la ilahe il-lall-llah të ngrihej edhe ndonjë simbol tjetër.
Ky pra është preokupimi i Kur'anit mekkas, i tëri për vendosjen e fjalës la ilahe il-lall-llah në zemrat dhe mendjet e njerëzve. Pastaj zgjedhja e kësaj rruge - që duket e vështirë në shikim të parë - dhe mos zgjedhja e rrugëve të tjera anësore dhe këmbëngulja në këtë rrugë.
Ndërsa, sa i përket preokupimit të Kur'anit vetëm me çështjen e besimit, pa mos hyrë në hollësitë e sistemit në të cilin bazohet dhe ligjeve të cilat do t'i përcaktojnë raportet në të, edhe kjo është gjithashtu një çështje që është detyrë për bartësit e da'ves në këtë fe, të ndalen dhe të mendojnë denjësisht.
Duhet ditur se natyra e kësaj feje është ajo e cila imponoi një gjë të tillë. Kjo është feja e cila në tërësi bazohet në shtyllën e një hyjnimi. Të gjitha strukturimet dhe të gjitha ligjshmëritë burojnë nga kjo bazë e madhe, mu ashtu si një pemë madhështore e cila ngrihet në qiell, e shpërndarë dhe me hije të gjerë, me degë të ngërthyera dhe në qiell e ngjitur, rrënjët e së cilës doemos duhet të futen thellë në tokë, me një hapësirë të gjerë e cila do t'i përshtatej madhësisë dhe shtrirjes së saj në natyrë. E tillë është edhe kjo fe. Sistemi i saj përfshin jetën në përgjithësi dhe merret me çështjet e mëdha dhe të vogla të njerëzimit. Ajo rregullon jetën e njeriut jo vetëm në jetën e kësaj bote por edhe në jetën e përtej varrit, jo vetëm në botën e dukshme por edhe në botën e padukshme e cila është misterioze për të. Gjithashtu, jo vetëm në këmbimet e dukshme materialiste por edhe në thellësinë e ndërgjegjes, në botën e fshehtë të qëllimeve. Islami, pra, është një institucion impozant dhe kolosal, i gjerë dhe i hapur, andaj dhe atij doemos i duhen rrënjë dhe thellësi po me këtë gjerësi, madhësi, thellësi dhe shtrirje.
Ky është vetëm një kënd i fshehtësisë dhe i natyrës së kësaj feje, i cili determinon metodologjinë e saj përmes vetë strukturimit dhe shtrirjes së saj. Ajo sendërtimin e akides dhe vendosjen e saj, përfshirjen dhe futjen e saj nëpër të gjithë damarët e shpirtit, e bën nevojë prej nevojave të zhvillimit të shëndoshë dhe garanci prej garancive të përgjegjësisë, e gjithashtu edhe harmonizim ndërmjet pjesës së dukshme të pemës në natyrë dhe rrënjëve të futura thellë në tokë.
Atëherë kur akideja e fjalës la ilahe il-lall-llah të vendoset në thellësitë e saj të kredhura, në të njëjtën kohë do të vendoset sistemi te i cili do të manifestohet fjala la ilahe il-lall-llah dhe do të caktohet se ai është sistemi i vetëm me të cilin pajtohen shpirtrat te të cilët është vendosur akideja. Këta shpirtra, që në fillim i janë nënshtruar këtij sistemi, bile para se t'u sqarohen hollësitë dhe dispozitat e tij. Ky përkushtim, që në fillim, në të vërtetë është rezultat i vetë besimit. Po me të njëjtin përkushtim më vonë ata shpirtra i pranuan rregullativat e Islamit dhe dispozitat e tij me zemërgjerësi, pa mos kundërshtuar asgjë pas shpalljes së tyre dhe pa mos u hamendur për t'i zbatuar menjëherë pas publikimit të tyre. Në këtë mënyrë u eliminuan alkooli, kamata, bixhozi dhe të gjitha veset e këqija të xhahilijjetit. U eliminuan me disa ajete kur'anore ose me disa fjalë të Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e në anën
tjetër, qeveritë tokësore mundohen me të gjitha mjetet e tyre, me ligjet dhe normat, me institucionet dhe mekanizmat, me policinë dhe pushtetin, me propagandën dhe masmediumet, t'i pengojnë këto devijime, e ato nuk arrijnë tjetër pos që ta ruajnë rendin publik nga kundërvajtjet, kurse shoqëria edhe më tej ngulfatet nga gjërat e ndaluara dhe të dëmshme!7
Këndi tjetër i natyrës së kësaj feje ndriçohet në metodologjinë e saj të qëndrueshme. Kjo fe është metodologji praktike, dinamike dhe serioze. Ajo erdhi që ta udhëheq jetën sipas realitetit të saj dhe që t'i dalë përballë këtij realiteti përmes mekanizmave të saj, ta pranojë, ta përmirësojë ose ta ndryshojë që nga themeli. Që këtu mund të themi se Islami nuk miraton ligje pos në rastet që janë me të vërtetë ekzistuese, edhe atë në një shoqëri e cila fillimisht ka pranuar vetëm pushtetin e All-llahut.
Islami nuk është teori e cila merret me supozime! Ai është sistem që merret me realitetin! Andaj, doemos njëherë të vendoset shoqëria muslimane e cila vërteton besimin e fjalës la ilahe il-lall-llah dhe se qeverisja nuk është pos për All-llahun, refuzon ta pranojë qeverisjen e dikujt tjetër veç All-llahut dhe refuzon ligjin e cilitdo sistem që nuk bazohet mbi këtë themel.
Kur kjo shoqëri vendoset njëmendësisht, të ketë jetë praktike dhe të ketë nevojë për rregullim shtetëror dhe kushtetutshmëri, vetëm atëherë fillon t'i vendosë rregullat dhe t'i miratojë ligjet, për një popull që paraprakisht u është dorëzuar normave dhe ligjeve (që kanë ardhur nga All-llahu, sh.p.) dhe i refuzon të gjitha normat dhe ligjet që kanë prejardhje tjetër.
Doemos që besimtarët në këtë akide të kenë pushtet mbi vetveten dhe shoqërinë e tyre, i cili do të sigurojë zbatimin e sistemit dhe ligjeve në atë shoqëri, në mënyrë që sistemi të ketë dominimin e vet kurse sheriati korrektësinë e vet. Mbi gjithë këtë, vetë praktika e jetës së kësaj shoqërie, aty për aty, imponon ekzistimin e sistemit dhe ligjeve.
Muslimanët në Mekke nuk kishin pushtet as mbi vete as mbi shoqërinë e vet. Ata nuk kishin jetë të pavarur praktike që do ta rregullonin me sheriatin e All-llahut. Andaj edhe All-llahu në këtë periudhë nuk u zbriti norma apo ligje, por ua zbriti akiden dhe edukatën (moralin) që për burim kishin akiden, dhe atë, pas vendosjes së saj në thellësitë e shpirtit. Kur ata arritën ta formojnë shtetin në Medine, i cili kishte pushtet, filluan t'u zbresin ligjet, u vendos sistemi i cili do t'u dalë përballë nevojave të shoqërisë praktike muslimane, e të cilat do t'i sigurojë shteti me mekanizmat e tij në mënyrë korrekte dhe zbatuese.
All-llahu nuk dëshiroi që atyre t'ua zbresë sistemin dhe ligjin në Mekke, ashtu që ata t'i ruajnë të gatshëm në mënyrë që të zbatohen menjëherë pas formimit të shtetit në Medine! Jo, s'është e tillë natyra e kësaj feje! Ajo është shumë më praktike dhe shumë më korrekte! Kjo fe nuk i supozon problemet që t'ua supozojë zgjidhjet. Ajo i del ballë realitetit kur bëhet realitet i shoqërisë muslimane që i është dorëzuar sheriatit të All-llahut dhe që ka refuzuar çdo ligj tjetër me të gjitha karakteristikat e tij, si për nga vëllimi, forma, rrethanat dhe faktorët e tij, dhe që ta ligjësojë sheriatin e All-llahut sipas vëllimit, formës, rrethanave dhe faktorëve.
Ata të cilët sot kërkojnë prej Islamit që të formulojë teori, të formulojë modele të sistemimit dhe të formulojë kodifikime ligjesh për jetësim, e në anën tjetër në gjithë faqen e dheut nuk kemi shoqëri e cila ka pranuar pa mëdyshje ta ligjësojë vetëm sheriatin e All-llahut duke refuzuar çdo ligj jashtë tij, dhe duke e pasur edhe pushtetin i cili do ta obligojë dhe do ta zbatojë atë, ata të cilët nga Islami e kërkojnë këtë, në të vërtetë nuk e kanë kuptuar natyrën e kësaj feje, as se si vepron në jetë në pajtim me dëshirën e All-llahut për të.
Ata kërkojnë prej tij që ai ta ndryshojë natyrën, metodologjinë dhe historinë e vet e t'u ngjasojë teorive dhe metodologjive njerëzore. Ata orvaten ta largojnë nga rruga dhe hapat e tij që t'u përgjigjet aspiratave të tyre personale në aspektin kohor. Këto aspirata formohen nga disfata e tyre e brendshme shpirtërore përballë sistemeve të vogla njerëzore. Ata kërkojnë nga Islami që qenien e tij ta formulojë në konturat e teorive dhe supozimeve, të ballafaqohet me një ardhmëri që nuk ekziston. E All-llahu dëshiron që kjo fe të jetë ashtu siç dëshiroi Ai të jetë, akide që mbush zemrën, e që ajo t'ia imponojë pushtetin e vet ndërgjegjes. Akide e cila synon që njerëzit të mos i nënshtrohen askujt veç All-llahut dhe të mos u diktohen ligjet prej dikujt tjetër pos prej Tij. E gjithë kjo do të arrihet atëherë kur do të gjenden ata njerëz te të cilët Islami do të jetë akideja e tyre dhe të arrihet pushteti praktik në shoqërinë e tyre. E pas kësaj, ligjet e kodifikuara do të fillojnë t'i zgjidhin kërkesat e tyre aktuale dhe ta organizojnë gjithashtu jetën e tyre të përditshme.
Kjo është ajo që e dëshiron All-llahu për këtë fe. Çfarëdo qofshin aspiratat e njerëzve asgjë nuk mund të bëhet pos asaj që dëshiron All-llahu për këtë fe!
Po kështu, është më se e nevojshme për bartësit e thirrjes islame, të jetë e qartë se kur ata i thërrasin njerëzit për ta rikthyer jetësimin e kësaj feje, ata duhet t'i thërrasin njëherë në përqafimin e akides - bile edhe nëse vetvetes i thonë muslimanë ose certifikatat e lindjes dëshmojnë për ta se janë muslimanë! - ata patjetër duhet t'i mësojnë se Islami pikësëpari është konfirmim i akides la ilahe il-lall-llah me kuptimin e saj të vërtetë, e ajo është kthimi i pushtetit të All-llahut në të gjitha çështjet e jetës dhe dëbim i agresorëve mbi pushtetin e All-llahut, të cilët ia pretendojnë këtë të drejtë vetvetes. Ata duhet ta vendosin këtë akide në ndërgjegjen dhe ndjenjat e tyre, pastaj në kushtet dhe jetën e tyre praktike.
Le të jetë kjo çështje bazë për thirrjen e njerëzve në Islam, ngase ajo ishte bazë e thirrjes së tyre në Islam që prej ditës së parë. Thirrje të cilën e mori përsipër Kur'ani mekkas gjatë trembëdhjetë vjetëve të plota. E kur kjo fe të pranohet me kuptimin e saj origjinal nga një grup njerëzish, atëherë ky grup do të meritojë të quhet me emrin shoqëri muslimane. Shoqëri e cila ka tipare për ta ushtruar sistemin islam në jetën e saj shoqërore, sepse ajo ka vendosur që në relacion me ithtarët e saj të themelojë një jetë të tërë mbi këtë bazë dhe që të mos sundojë në jetën e saj askush pos All-llahut. Atëherë kur praktikisht të ngrihet kjo shoqëri, fillohet me paraqitjen e bazave të sistemit islam në të. Po ashtu kjo shoqëri do të fillojë të merret me kodifikimin e ligjeve të cilat ia rezulton jeta e saj aktuale në frymë të bazave të përgjithshme të sistemit islam. Kjo pra është renditja e drejtë e hapave të metodologjisë islame për realizimin korrekt të veprimeve reale të saj.
Disa njerëzve që janë të sinqertë por edhe të ngutshëm dhe të padurueshëm, të cilët nuk e kanë perceptuar natyrën e kësaj feje dhe natyrën e metodologjisë së saj të qëndrueshme dhe hyjnore, të formuar mbi urtësinë e Të Dijshmit dhe Të Urtit dhe mbi dijen e Tij ndaj karaktereve njerëzore dhe nevojave të jetës... themi se disave prej tyre u përhihet se nëse njerëzve u parashtrohen bazat e sistemit islam bile edhe ligjet e tij, do t'ua lehtësonin atyre rrugën e da'ves dhe do t'ua bënin të dashur këtë fe!
Ky vërtet është një iluzion të cilin e shkakton ngutja! Iluzion, si ai që do të ishte e mundur ta propozojnë disa duke thënë: Do të ishte mirë që da'veja e Resulull-
llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, në fillim të shfaqej nën flamurin kombëtar, social apo moral, lehtë-sim për rrugën e saj!
Zemrat një herë duhet t'i çiltërohen All-llahut, ta shpallin robërimin e tyre vetëm ndaj Tij duke e pranuar vetëm sheriatin e Tij dhe duke refuzuar çdo ligj jashtë tij. Kjo parimisht duhet të jetë kështu, para se të shqyrtohen çfarëdo hollësish për ligjet e All-llahut, me qëllim që të lakmohen ato!
Lakmia duhet të burojë nga sinqeriteti i adhurimit ndaj All-llahut dhe nga çlirimi i çdo pushteti jashtë Tij, e jo të burojë nga ajo se sistemi i paraqitur në këtë rast, qenësisht është më i mirë se të gjitha sistemet që e përshkojnë në këtë e këtë aspekt duke i shpjeguar detajisht.
Pushteti i All-llahut qenësisht është më i mirë sepse ai është prej sheriatit të Tij. Kurrë nuk do të mund të bëhet ligji i robërve (njerëzve) si Ligji i All-llahut. Por kjo nuk është as themel i da'ves. Themeli i da'ves qëndron në atë se vetëm pranimi i sheriatit të All-llahut dhe refuzimi i çdo ligji tjetër, sidoqoftë dhe nga do qoftë, në thelb është vetë Islami. Islami nuk ka ndonjë kuptim tjetër. Ai i cili fillimisht lakmon në Islam ai veç e ka zgjidhur problemin. Ai më nuk do të ketë nevojë të lakmojë bukurinë e regjimit dhe epërsinë e tij. Kjo, pa dyshim, është njëra prej aksiomave të imanit!
Së këndejmi, patjetër duhet të tregojmë se si Kur'ani mekkas e zgjidhi çështjen e akides brenda trembëdhjetë vjetëve. Kur'ani mekkas nuk e shtroi çështjen e akides në formë të teorisë apo shenjtërisë (lahut)! Ai nuk e shtroi as në formë të polemikës gojore, siç e ushtroi e ashtuquajtura shkencë e teuhidit!
Kurrsesi! Kur'ani fisnik i drejtohej natyrës së njeriut me të gjitha indikacionet dhe frymëzimet të cilat janë të struktura në qenien e tij dhe në ekzistencën rreth tij. Ai e shpëtoi njeriun nga shtresa fundërrinore dhe i pastroi organet e pranimit natyror nga ngarkesat që iu vunë dhe që ua kishin stagnuar funksionimin, duke ia hapur dritaret natyrshmërisë për t'i pranuar frymëzimet ngazëlluese dhe për t'iu përgjigjur atyre.
Kjo në aspekt të përgjithshëm, kurse në pikëpamje të veçantë, Kur'ani me këtë akide zhvillonte një betejë të gjallë dhe objektive. Me anë të akides ai zhvillonte betejë me atë shtresë të stagnuar të natyrshmërisë në shpirtrat ademianë (njerëzorë), të cilët ishin të pranishëm dhe ekzistues. Prej këtu, forma e teorisë nuk ishte ajo formë që i përshtatej kësaj gjendjeje të veçantë, por forma e ballafaqimit të gjallë me pengesat, barrierat, bllokadat dhe bezdisjet psikike e sy parëse të cilat ushtroheshin në shpirtrat aktivë dhe të pranishëm. As polemika mendore e bazuar në logjikën formale me të cilën merrej shkenca e teuhidit në shekujt e mëvonshëm, nuk ishte gjithashtu formë e përshtatshme. Kur'ani ballafaqohej me një situatë të tërësishme njerëzore me të gjitha karakteristikat e saj jetësore. Ai i drejtohej tërë qenies njerëzore që t'i kundërvihej kësaj situate. Po ashtu as shenjtëria (lahut) nuk ishte formë e përshtatshme, sepse akideja islame edhe pse ka të bëjë me besimin, ajo po ashtu përfaqëson programin e jetës reale të sajuar për zbatim praktik. Ajo nuk lejon të struket në atë kënd të ngushtë në të cilin fshihen studimet shenjtërore - teorike me karakter teologjik!
Kur'ani, duke e sendërtuar akiden në ndërgjegjen e bashkësisë muslimane, me anë të saj zhvillonte një betejë të ashpër me xhahilijjetin rreth tij, e po ashtu me anë të saj zhvillonte betejë të ashpër edhe me mbeturinat xhahilite, bile edhe me moralin dhe traditën e saj në ndërgjegjen e po kësaj bashkësie. Në mesin e këtyre dukurive u shfaq konstrukti i akides, jo në formë të teorisë, jo në formë të shenjtërisë e as në formë të polemikës gojore, por në formë të trupit organik e të gjallë dhe të një qelize
organizative e cila ushtrohet drejtpërsëdrejti në jetë, e përfaqësuar në vetë bashkësinë muslimane. Zhvillimi i bashkësisë muslimane në aspekt të botëkuptimit të saj akaidor dhe sjelljeve të saj praktike ishte në pajtim me këtë botëkuptim, kurse sa i përket angazhimit të saj për t'u ballafaquar me xhahilijjetin, ishte lëvizje që e luftonte atë... Po i njëjti zhvillim ishte pasqyrë e drejtpërdrejtë e zhvillimit të konstruktit akaidor dhe si një kopje e gjallë për të. Ky zhvillim pra, pikërisht është ajo metodologji islame e cila shpreh natyrën e vet.
S'do mend se për bartësit e thirrjes islame është e domosdoshme ta perceptojnë (të arrijnë ta kuptojnë) natyrën e kësaj feje dhe metodologjinë e saj në lëvizje përmes kësaj mënyre të cilën e sqaruam. Këtë e them për ta ditur se periudha e sendërtimit të akides e cila mori një kohë mjaft të gjatë në Mekke, nuk ishte e ndarë nga periudha e formimit praktik të lëvizjes islame, por edhe të bashkësisë muslimane. Ajo nuk ishte periudhë e plasimit të teorisë dhe studimit të saj! Ajo ishte periudhë e konstruktimit themelor të akides, xhematit, lëvizjes dhe të ekzistencës së njëmendtë në mënyrë paralele. Kështu edhe duhet të veprohet sa herë që dëshirohet të rikthehet sërish ai sendërtim.
Kështu edhe duhet të zgjasë periudha e sendërtimit të akides, të bëhen hapat e sendërtimit në mënyrë të ngadalshme, të sigurt dhe të ngulitur. Më tutje, ajo nuk guxon të jetë periudhë e studimit teorik, por periudhë e konkretizimit të kësaj akideje, pjesë-pjesë, në formë të gjallë, e përfaqësuar në ndërgjegje të ambientuar me këtë akide dhe të përfaqësuara në një konstruksion kolektiv dhe trup aktiv, të cilët shfaqin zhvillimin e tyre të brendshëm dhe të jashtëm përmes zhvillimit të vetë akides. Po ashtu e përfaqësuar në lëvizje realiste e cila e lufton xhahilijjetin dhe e cila futet me të në betejë edhe psikikisht por edhe realisht. Ashtu ajo e përfaqëson akiden të gjallë dhe e bën të mundur që ajo të zhvillohet e gjallë gjatë kundërvënies në betejë.
Do të ishte një gabim trashanik - duke e pasur parasysh Islamin - akideja të zhvillohet në formë teorike, e sajuar për studime mendore dialektike dhe intelektuale. Ky vërtet do të ishte një gabim i madh.
Kur'ani nuk kaloi trembëdhjetë vjet të tëra në sendërtimin e akides për shkak se ai po shpallej për të parën herë... Kurrsesi! Sikur të donte All-llahu, do ta zbriste këtë Kur'an përnjëherë, e pastaj do t'i linte ithtarët e tij ta studiojnë trembëdhjetë vjet, ose më pak ose më shumë, derisa ta përvetësonin teorinë islame.
Mirëpo, All-llahu, lavdi pastë, dëshiroi diç tjetër. Ai dëshironte të shtrojë një metodologji të veçantë dhe të dallueshme. Ai dëshironte të formohet xhemati, të formohet lëvizja dhe të formohet akideja, të gjitha në të njëjtën kohë. Ai dëshironte që xhematin dhe lëvizjen t'i ndërtojë me anë të akides dhe ta ndërtojë akiden me anë të xhematit dhe lëvizjes. Ai dëshironte që akideja të jetë realiteti i xhematit aktiv dhe praktik dhe që realiteti i xhematit aktiv dhe praktik të jetë kopje e mishëruar e akides. All-llahu, lavdi pastë, e dinte se formimi i individëve dhe bashkësive nuk mund të arrihet brenda ditës dhe natës. Andaj ishte e domosdoshme që ndërti mi i akides të marrë kohë aq sa edhe merr kohë formimi i individëve dhe xhematit, ashtu që kur të përkryhet konstrukti akaidor, xhemati do të ishte pasqyrë reale e kësaj përkryerje.
Kjo është natyra e kësaj feje - siç deduktohet nga metodologjia e Kur'anit mekkas - andaj edhe duhet ta njohim po këtë natyrë. Ne nuk guxojmë të orvatemi që ta ndryshojmë, duke iu përgjigjur aspiratave të ngutshme e që u janë nënshtruar formave të teorive njerëzore! Ky Islam, me këtë natyrshmëri, është prodhues i parë i Ummetit musliman, dhe vetëm me të mund të prodhohet Ummeti musliman çdoherë tjetër. Pra, kemi për qëllim të rikthehet Ummeti musliman në sipërfaqe ashtu siç e nxori atë All-llahu herën e parë.
Duhet patjetër ta kuptojmë gabimin e një orvatjeje dhe rrezikun e saj kur është në pyetje ndryshimi i akides së gjallë islame e cila dëshiron të përfaqësohet në një hapësirë të zhvilluar, të gjallë dhe dinamike, dhe në një trup organik aktiv... ndryshimin e saj nga natyrshmëria e saj në një teori që i imponohet studimit, njohurisë dhe kulturës vetëm për shkak se ne dëshirojmë t'u kundërvihemi teorive të dështuara njerëzore me teorinë islame.
Akideja islame dëshiron që të përfaqësohet në shpirtra të gjallë në një qelizë reale, në një bashkësi anëtarësore (ku janë të lidhur organikisht, sh.p.) dhe në një lëvizje e cila ballafaqohet me xhahilijjetin përreth saj dhe me xhahilijjetin e mbetur në shpirtrat e ithtarëve të saj, duke e pas parasysh se ata ishin prej atij rrethi para se të futej akideja në zemrat e tyre dhe t'i nxjerr nga ai mjedis injorant. Ajo në këtë formë vë në funksion horizonte më të mëdha, më të gjera dhe më përfshirëse të zemrave, mendjeve, bile edhe të jetës, se sa që i vë në funksion teoria. Në mesin e horizonteve të cilat i përfshinë ajo janë edhe horizontet e teorisë dhe të materies së saj, mirëpo akideja nuk përkufizohet vetëm me to.
Botëkuptimi islam mbi hyjninë, ekzistencën hapësinore, jetën dhe njeriun, është botëkuptim universal dhe i përkryer, por ai në të njëjtën kohë është botëkuptim realist dhe i përshtatshëm. Ai urren që të prezantohet - sipas natyrës së tij - në një botëkuptim mendor -didaktik, ngase një prezantim i tillë bie ndesh me natyrën dhe synimet e tij. Ai duhet të prezantohet me njerëz, organizim të gjallë dhe lëvizje të vërtetë, ndërsa mënyra e arritjes së botëkuptimit islam në formim zhvillohet përmes njerëzve, organizimit të gjallë dhe lëvizjes së vërtetë. Ashtu ai do të arrijë të përkryhet teorikisht në të njëjtën kohë kur të përkryhet realisht. Ai asnjëherë nuk do të shndërrohet në formë teorike por do të mbetet gjithmonë i prezantuar në formën reale dinamike.
Çdo zhvillim teorik i cili vjen para zhvillimit real dhe dinamik, ku, ky i pari nuk përfaqësohet sipas këtij të dytit, ai gjithashtu është gabim dhe rrezik kur kemi të bëjmë me natyrën e kësaj feje, qëllimin e saj dhe formën e përbërjes së saj qenësore.
All-llahu, lavdi pastë, thotë:
"Dhe (ta shpallëm) Kur 'anin që Ne e ndamë pjesë-pjesë për t'ua lexuar njerëzve dalëngadalë dhe ashtu e shpallëm atë një pas një. " (Isra, 106)
Shkallëshkallshmëria këtu është qëllimore, por edhe leximi dalëngadalë gjithashtu është qëllimor. Në këtë mënyrë plotësohet ndërtimi strukturor i përbërë nga akideja, në formë të një organizimi të gjallë e jo në formë të teorisë!
Bartësit e kësaj feje duhet ta dinë mirë se, ashtu siç është kjo fe në qenien e saj hyjnore, gjithashtu edhe metodologjia e saj në veprim është hyjnore, e përputhshme plotësisht me natyrën e saj. Andaj, nuk mund të ndahet realiteti i kësaj feje nga metodologjia e saj në veprim.
Ata gjithashtu duhet të dinë se kjo fe, ashtu siç erdhi për ta ndryshuar botëkuptimin ideologjik e pastaj ta ndryshojë edhe realitetin jetësor, ajo erdhi që ta ndryshojë edhe metodologjinë me të cilën ndërtohet botëkuptimi ideologjik, e që me të të ndryshohet edhe realiteti jetësor. Ajo erdhi që ta ndërtojë akidën duke e ndërtuar Ummetin. Erdhi që të formojë një metodologji të veçantë mendore për të, dhe atë, po me të njëjtën shkallë me të cilën e formon botëkuptimin akaidor dhe realitetin jetësor. Por, përsëri nuk ka kurrfarë ndarjeje ndërmjet metodologjisë së veçantë mendore, botëkuptimit të veçantë akaidor dhe ndërtimit të veçantë jetësor. Që të gjitha janë një tërësi.
E nëse ne e kuptojmë metodologjinë e saj në punë sipas mënyrës të cilën e shpjeguam, ne pa dyshim do ta kuptojmë se kjo metodologji është origjinale, ajo nuk është metodologji e një periudhe, ambienti apo e rrethanave specifike kur është fjala për formimin e shoqërisë së parë muslimane. Kjo është ajo metodologji pa të cilën nuk mund të ngrihet ndërtimi i kësaj feje në cilëndo kohë.
Funksioni i Islamit nuk ka qenë që t'ua ndryshojë akiden njerëzve dhe kaq, por funksioni i tij ishte gjithashtu ta ndryshojë metodologjinë e të menduarit të tyre dhe t'ua ndryshojë të këmbyerit me botëkuptimin dhe realitetin. Kështu është sepse ajo është metodologji hyjnore, e cila sipas natyrës së saj është krejtësisht e dallueshme nga metodologjitë njerëzore, të mjera e të kufizuara.
Ne nuk mund ta arrijmë botëkuptimin hyjnor dhe jetën e rregulluar sipas atij botëkuptimi, pos nëpërmjet metodologjisë së të menduarit hyjnor. Metodologji, që përmes bazave të saj, All-llahu dëshiroi që ta ngrejë metodën e të menduarit të njerëzve në mënyrë që botëkuptimi i tyre akaidor dhe strukturimi i tyre aktiv të zhvillohen drejt.
Ne, kur kërkojmë prej Islamit që prej vetes të krijojë teori për studim, atëherë e nxjerrim prej natyrës së metodologjisë së konstruktit hyjnor, por edhe prej natyrës së metodologjisë së të menduarit hyjnor. Kështu Islamin ua nënshtrojmë metodologjive të të menduarit njerëzor! Thuajse metodologjia hyjnore është më e ulët se metodologjitë njerëzore! Thuajse ne dëshirojmë që me anë të metodologjisë së All-llahut në botëkuptim dhe organizim, t'i arrijmë metodologjitë njerëzore dhe të jemi paralel me to.
Nga ky aspekt, situata do të ishte e rrezikshme kurse dështimi - vdekjeprurës.
Funksioni i metodologjisë hyjnore është që të na ofrojë - neve, bartësve të Thirrjes islame - një metodologji të veçantë për ide dhe të menduar, që të pastrohemi prej mbeturinave të metodologjive të të menduarit xhahilit të cilat janë duke mbizotëruar në tokë, e të cilat bëjnë presion në mendjet tona dhe depërtojnë në kulturën tonë, ashtu që kur ne do ta predikojmë këtë fe me metodologjinë e një mendimi të panjohur për natyrën e saj, e që në realitet është prej metodologjive të të menduarit xhahilit dominues, ne veç ia kemi asgjësuar funksionin të cilin ka ardhur që t'ia ofrojë njerëzimit. Ashtu edhe ia kemi humbur vetes shansin që të lirohemi prej presionit të metodologjisë xhahilite e cila dominon në shekullin tonë, gjithashtu edhe shansin për çlirim nga mbeturinat e tij në mendjet dhe qeniet tona.
Situata, edhe nga ky aspekt, do të ishte e rrezikshme kurse humbja vdekjeprurëse.
Metodologjia e të menduarit dhe e organizimit në ndërtimin e Islamit, nuk është e ndonjë vlere më të vogël prej metodologjisë së botëkuptimit akaidor dhe sistemit vital, por, edhe nuk është e ndarë prej tij. Sado që të na shkojë mendja që këtë botëkuptim dhe këtë sistem ta parashtrojmë në formë shprehëse, duhet që të mos na ik mendja se kjo kështu nuk mund ta sjellë Islamin në Tokë në formë të lëvizjes reale. Madje, nuk duhet të jetë larg mendjes sonë se prezantimi i Islamit nga ana jonë në këtë formë nuk mund të sjellë dobi, përpos për ata që merren më seriozisht me lëvizjen e drejtpërdrejtë islame. E gjithë ajo që ata do të kenë dobi prej prezantimit të Islamit në këtë formë shprehëse, është që fushëveprimi me të të jetë aq sa ata arritën objektivisht në atë shkallë gjatë lëvizjes.
Edhe një herë përsëris, botëkuptimi akaidor duhet që menjëherë të shëmbëllehet në një trup aktiv, dhe që ai trup aktiv në të njëjtën kohë të jetë shëmbëllim i vërtetë dhe prezantim i drejtë i botëkuptimit akaidor.
Gjithashtu, edhe një herë përsëris, se kjo është metodologjia e natyrshme e Islamit hyjnor, dhe se ajo është metodologji më e lartë, më e qëndrueshme, shumë efikase dhe më e përshtatshme për natyrën njerëzore sesa metodologjia e formulimit të teorive si të përkryera dhe të pavarura dhe prezantimi i tyre në formën e ftohtë mendore tek njerëzit. Një gjë të tillë e përsëris para se të preokupohen njëmendësisht njerëzit me to për t'i futur në lëvizje praktike dhe para se të bëhen vetë ata interpretim i gjallë i cili do të zhvillohet hap pas hapi për ta prezantuar konceptin teorik.
Nëse kështu është me çështjen e teorisë, një fakt i tillë është edhe më i theksueshëm sa i përket prezantimit të bazave të sistemit në të cilin do të përfaqësohet botëkuptimi islam ose prezantimi i hollësive të ligjeve të këtij sistemi.
Xhahilijjeti i cili po na përshkon, ashtu siç bën presion mbi emocionet e disa të sinqertëve prej bartësve të thirrjes islame dhe i detyron që t'i nxitojnë hapat e programit islam, ai ndonjëherë insiston që t'i provokojë, dhe i pyet: Ku i keni hollësitë e sistemit tuaj për të cilin thirrni? Çka keni përgatitur prej punimeve, studimeve dhe prej ligjit të kodifikuar sipas parimeve bashkëkohore! Për habi! Thuajse njerëzve sot u mungojnë vetëm dispozitat e fikhut dhe studimet e dispozitave të Islamit për zbatimin e sheriatit islam në tokë. Thuajse ata i janë dorëzuar pushtetit të All-llahut dhe janë të kënaqur t'i qeverisë sheriati i Tij, por ata nuk mund të bëjnë një gjë të tillë, vetëm për shkak se nuk mund të gjejnë nga muxhtehidët (juristët islamë) fikh (përmbledhje dispozitash) të kodifikuar sipas mënyrës bashkëkohore! Këto fjalë vërtet janë tallje komike, nga të cilat duhet të tërhiqet çdo zemër e cila në brendinë e saj ndien respekt ndaj kësaj feje!
Xhahilijjeti me anë të këtyre provokimeve nuk ka qëllim tjetër pos që t'i gjejë vetes shkas për të mos e përfillur sheriatin e All-llahut dhe për ta mbajtur në jetë robërimin e njerëzve ndaj njerëzve, ose ndoshta ta mënjanojë grupin musliman nga metodologjia e tij hyjnore duke e kapërcyer periudhën e ndërtimit të akides në formën lëvizëse, ta shmang metodologjinë e bartësve të thirrjes islame nga natyra e saj në të cilën kristalizohet teoria nëpërmjet lëvizjes dhe definohen tiparet e sistemit nëpërmjet demonstrimit të saj dhe gjithashtu kodifikohen ligjet nëpërmjet ballafaqimit të jetës reale islame me problemet ekzistuese të saj.
Është detyrë e bartësve të thirrjes islame që mos t'u përgjigjen këtyre manovrave! Është detyrë e tyre të mos lejojnë përzierjen e ndonjë metodologjie të huaj në lëvizjen dhe fenë e tyre. Është detyrë e tyre të mos lejojnë nënçmimin prej atyre të cilët nuk kanë besë!
Është detyrë e tyre që t'i zbulojnë manovrat provokuese, t'i predominojnë ato dhe ta refuzojnë talljen komike përmes asaj që quhet reformim i fikhut islam që bëhet në një shoqëri që nuk e ka proklamuar nënshtrimin ndaj sheriatit të All-llahut dhe refuzimin e çdo sistemi jashtë tij. E kanë për obligim që ta refuzojnë këtë lojë mashtruese nga puna serioze, lojë e cila ka për qëllim të mbjellë farën në erë. Ata duhet ta refuzojnë këtë mashtrim të fëlliqur!
Është detyrë e tyre që të lëvizin në pajtim me metodologjinë e kësaj feje në lëvizje. Këtu qëndron fshehtësia e fuqisë së saj, kurse ajo është edhe burim i fuqisë së tyre gjithashtu.
Metodologjia në Islam është e barabartë me të vërtetën dhe ato janë të pandara njëra me tjetrën. Asnjë metodologji e huaj, në fund, nuk mund ta realizojë Islamin. Metodologjitë e huaja mund t'i realizojnë sistemet e tyre njerëzore, mirëpo nuk mund ta realizojnë metodologjinë tonë. Përmbajtja e metodologjisë është e domosdoshme mu si përmbajtja e akides dhe përmbajtja e sistemit në çdo lëvizje islame.
"Vërtet, ky Kur 'an udhëzon në atë që është më e qëndrueshme." (Isra, 9)

4 Termin "menhexh" në gj. arabe e kemi përkthyer herë si metodologji e herë si program, varësisht se si është vendosur në strukturën e fjalisë dhe çfarë pozicioni merr shqip. (sh.p.)
5 Kjo temë është nxjerrë nga libri "Nën hijet e Kur'anit" prej parathënies (njoftimit) mbi suren En'am në pjesën e shtatë të shtypit ligjor i cili botohet nga "Darush-shuruk" me disa plotësime.
6 E shënoi Buhariu në kapitullin e martesës
7 Shih vëllimin e pestë të librit "Nen hijet e Kur'anit" të botuar nga "Darush-Shuruk” se si All-llahu e ndaloi alkoolin, kurse në librin "Ç'humbi bota me dekadencën e muslimanëve" të Ebul Hasen En Nedeviut, se si Amerika pas të gjitha përpjekjeve nuk arriti ta pengojë alkoolin. Ky pasus është nxjerr nga libri "Korrigjime" i Ebu A'la El Mevdudiut.

Natyre e metodologjise4 Kur'anore

Kur'ani mekkas, aq sa i zbriti Pejgamberit sal-lall llahu alejhi ve sel-lem gjatë trembëdhjetë vjetëve, gjatë tërë asaj kohe i ka folur vetëm për një çështje, çështje e cila asnjëherë nuk ndryshon. Megjithatë, mënyra dhe forma e prezantimit të saj pothuajse asnjëherë me nuk është përsëritur. Fjala është për stilin kur'anor i cili të njëjtën çështje gjatë çdo shtjellimi dhe prezantimi e shtjellon sikur të ishte çështje e re, saqë duket se është duke u prezantuar për herë të parë.
Kur'ani ishte duke e shtjelluar çështjen parësore, kauzën më të madhe dhe çështjen themelore në këtë fe të re... çështjen e akides të prezantuar përmes shtyllës së saj kryesore si el uluhijje dhe si el ubudijje (dy terma të cilët kanë të bëjnë me atë se kush duhet të hyjnohet e kush duhet të adhurohet sh.p.) dhe lidhjes mes atyre dyjave. Kur'ani me këtë të vërtetë iu drejtua njeriut. Njeriut vetëm si njeri, që në këtë pikëpamje, i njëjtë është njeriu arab i asaj kohe dhe njeriu arab i çdo kohe, ashtu siç është i njëjtë njeriu arab dhe çdo njeri tjetër në atë kohë po edhe në çdo kohë!
Në të vërtetë, kjo është çështja e njeriut e cila asnjëherë nuk ndryshon, ngase ajo është çështje e ekzistencës së tij në këtë hapësirë dhe çështje e finales së tij. Çështja e lidhjes së tij me këtë hapësirë dhe qeniet e gjalla që e rrethojnë. Si dhe çështje e lidhjes së tij me Krijuesin e kësaj hapësire dhe Krijuesin e këtyre qenieve. Andaj edhe kjo është çështje e cila nuk ndryshon sepse ajo është çështje e ekzistencës dhe njeriut.
Kur'ani mekkas ishte ai i cili njeriut ia shpjegonte fshehtësinë e ekzistencës së tij dhe të kësaj hapësire e cila e rrethon. Ai i tregonte atij se: Kush është ai? Prej nga erdhi? Pse erdhi? Ku do të shkojë në fund të kësaj maratone? Kush e solli prej hiçit dhe botës së panjohur? Kush do ta marrë atë? Si do të jetë epilogu i tij atje? Ai gjithashtu i tregonte: Ç'është në të vërtetë kjo ekzistencë të cilën e ndien dhe e sheh, në të cilën ndjen se pas saj gjendet dikush i panjohur i cili e mbikëqyr, që ai nuk e sheh? Kush e krijoi këtë ekzistencë e cila është përplot mistere? Kush e mbikëqyr dhe kush e mban në lëvizje? Pastaj kush e përtërinë atë që është në të dhe e ndryshon në atë mënyrë siç e sheh? Po ashtu Ai i tregonte: Si të sillet me Krijuesin e kësaj hapësire, por edhe me vetë hapësirën. Ai ia sqaronte atij se si duhet të komunikojnë njerëzit midis veti.
Kjo pra ishte ajo kauzë e madhe dhe dominante nga e cila edhe sendërtohet ekzistenca e njeriut. Ajo edhe do të mbetet kauzë dominante nga e cila do të sendërtohet ekzistenca e tij në të gjitha kohët që do të vijojnë.
Kështu kaluan trembëdhjetë vjet të plota në konfirmimin e kësaj çështjeje të madhe. Çështje e cila nga jeta e njeriut nuk kërkon asgjë jashtë realizimit të atyre domosdoshmërive dhe pikave plotësuese të cilat e strukturojnë atë.
Pjesa mekkase e Kur'anit asnjëherë nuk doli nga kornizat e kësaj çështjeje themelore, e të merret me çështje plotësuese të cilat janë të lidhura me sistemin e jetesës.
Ajo u mor me atë çështje vetëm atëherë kur All-llahu pa se çështja e akides mori formën e vet sa i përket shpjegimit të saj, dhe se ajo u vendos fort dhe qëndrueshëm në zemrat e togut të zgjedhur (as'habët) nga gjinia njerëzore, me të cilin tog, caktimi i All-llahut ishte që të ngjallet kjo fe dhe që ky tog të marrë përsipër formimin e sistemit praktik të asaj kohe në të cilin shëmbëllente kjo fe.
Bartësit e thirrjes në fenë e All-llahut dhe vendosjes së sistemit në të cilin do të përfaqësohej kjo fe në formë praktike, ishin të gatshëm që të qëndrojnë fuqishëm dhe për një kohë më të gjatë para kësaj dukurie të madhe. Fjala është për dukurinë e Kur'anit mekkas i cili gjatë trembëdhjetë vjetëve tentoi që ta vendosë dhe konfirmojë këtë akide. Përndryshe, ai asnjëherë nuk u ndal në hollësitë e sistemit i cili do të vendosej ose në ligjet të cilat do ta qeverisnin shoqërinë muslimane dhe individët të cilët do të ishin pjesëtarë të saj.
Urtësia e All-llahut dëshiroi që çështja e akides të jetë pikërisht ajo çështje, ku që nga ditët e para të shpalljes të merret me të thirrja islame. Hapat e parë që i bëri Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem në aplikimin e da'ves, ishte thirrja e njerëzve që të dëshmojnë se nuk ka hyjni tjetër përveç All-llahut, e pastaj të vazhdojë që gjatë thirrjes së tij t'i njoftojë njerëzit me Zotin e tyre të vërtetë dhe që t'i bindë që vetëm Ai duhet të adhurohet e askush tjetër.
Kjo nuk ishte, sipas pamjes së rëndomtë dhe shikimit të mendjes së kufizuar njerëzore, rruga më e lehtë deri në zemrat e arabëve! Ata përmes gjuhës së tyre e dinin fort mirë domethënien e fjalës ilah (e që në gjuhën shqipe më afer origjinalit të fjalës do të ishte fjala Hyj apo Hyjni sh.p.) dhe domethënien e fjalës: la ilahe il-lall-llah (Nuk ka hyjni tjetër përveç All-llahut). Ata e dinin fort mirë se uluhijje (hyjnimi) ka për qëllim qeverisjen më të lartë. Ata dinin gjithashtu se tevhidul uluhijje (njësimi i hyjnisë) dhe ifradull-llah (veçimi i All-llahut), lavdi pastë, me të ka për qëllim çrrënjosjen e pushtetit të cilin e ushtronin magjistarët (fallxhorët), kryepleqtë e fiseve, udhëheqësit dhe qeveritarët dhe kthimin e atij pushteti All-llahut në tërësi. Pushtetin mbi ndërgjegjen, mbi ndjenjat, mbi jetën praktike, në pasuri, në gjykim, në shpirtrat dhe trupat e njerëzve. Ata e dinin se la ilahe il-lall-llah është revolucion mbi pushtetin tokësor (ka për qëllim pushtetin laik - shekullarist sh.p.) i cili i rrëmben karakteristikat e para hyjnore, revolucion mbi sistemet të cilat vendosen mbi bazat e këtij rrëmbimi dhe shkulja nga pushtetet të cilat sundojnë me ligje të shpikura nga mendjet e tyre e të cilat All-llahu nuk i lejon. Për arabët, të cilët e njihnin gjuhën e tyre shumë mirë dhe që e kuptonin synimin e vërtetë të thirrjes la ilahe il-lall-llah, nuk ishte e panjohur se ç'do të thotë kjo thirrje sa u përket sistemeve, pozitave dhe pushtetit të tyre. Pikërisht për këtë arsye, ata e pritën këtë thirrje ose këtë revolucion me atë ashpërsi dhe e luftuan me ato mjete për të cilat janë të njoftuar të dijshmit dhe masa në përgjithësi.
Tani shtrojmë pyetjen, a thua pse pikërisht kjo ishte pikënisja e kësaj thirrjeje? Pse urtësia e All-llahut ka përcaktuar qe të fillojë me gjithë këto peripeci?
Kur Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem ishte i dërguar me këtë fe, tokat më pjellore dhe më të pasura arabe nuk ishin në duart e tyre por në duart e popujve tjerë!
Tokat e Shamit në Veri u ishin nënshtruar romakëve. Ato i administronin udhëheqës arabë të përcaktuar nga romakët. Tokat e Jemenit në Jug u ishin nënshtruar persianëve. Edhe ato i administronin udhëheqës arabë të përcaktuar nga persianët. Në duart e arabëve ishin vetëm Hixhazi, Tuhame dhe Nexhdi, dhe të gjitha ato shkretëtira jopjellore që i përshkonin, në të cilat atykëtu gjendej ndonjë oazë pjellore!
Ndoshta dikush thotë: "Muhammedi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i cili ishte besnik dhe i besueshëm, të cilin e pranuan për gjykim krerët e Kurejshëve sa i përket vendosjes së Gurit të Zi dhe u pajtuan me vendimin e tij edhe atë pesëmbëdhjetë vjet para Shpalljes dhe i cili ishte nga njerëzit më autoritativë nga Hashimitët të cilët ishin
fisi më meritor në mesin e Kurejshitëve, ai ka pas mundësi - duke i marrë parasysh veçoritë e tij - që thirrjen e tij ta përhapë kombëtarisht që do të synonte bashkimin e fiseve arabe të cilat i shfarosën hakmarrjet dhe i përçanë konfrontimet, dhe ta orientojë në aspekt kombëtar për ta shpëtuar tokën e tyre të grabitur nga perandoritë okupuese, romakët në Veri dhe persianët në Jug. Në atë mënyrë ai do ta ngrinte flamurin kombëtar të arabizmit dhe do të krijonte një unitet kombëtar në të gjitha territoret e Gadishullit Arabik."
E dikush tjetër do të thotë: "Sikur Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem t'i thërriste njerëzit në këtë mënyrë, pa dyshim do t'i përgjigjeshin arabët në përgjithësi, e jo sikur që ndodhi, të vuajë trembëdhjetë vjet për shkak të orientimit të vet i cili binte ndesh me interesat e qarqeve sunduese në Gadishull."
E ndoshta dikush do të thoshte: "Pasi Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem t'i përgjigjeshin arabët dhe t'ia dorëzonin udhëheqjen dhe sundimin e tyre dhe pasi që në grushtin e tij të futej pushteti e mbi supet e tij të ngrihej fama, atij shumë lehtë do t'i krijoheshin mundësitë që gjithë këtë ta përdorë për vendosjen e akides së teuhidit me të cilën u dërgua. Ai kështu njerëzit do t'i nënshtronte nën pushtetin e All-llahut pasi t'i ketë nënshtruar nën pushtetin e tij njerëzor!."
Por All-llahu, lavdi pastë, i cili është i dijshëm dhe i urtë, Pejgamberin e Tij nuk e orientoi në këtë drejtim, por në drejtimin tjetër ku ai do të kundërvihej me la ilahe il-lall-llah dhe që ai dhe ajo pakicë që iu përgjigj t'i përballojnë të gjitha ato vuajtje!
E pse? All-llahu gjithsesi nuk dëshironte që ta fusë Pejgamberin e vet dhe besimtarët në diçka të mundimshme. Mirëpo Ai e dinte se ajo nuk mund të jetë rruga e qëlluar. Pra, nuk është qëllimi që toka të shpëtojë nga dora e një zullumqari romak apo persian në dorën e një zullumqari arab. I tërë zullumi është zullum! Toka është e All-llahut, ajo duhet të çlirohet vetëm në emër të Tij. Ajo nuk mund të çlirohet në emër të Tij vetëm atëherë kur mbi të ngrihet flamuri la ilahe il-lall-llah. Nuk është rrugë e drejtë që njerëzit të çlirohen nga një zullumqar romak apo persian e t'i dorëzohen një zullumqari arab. Njerëzit janë robër vetëm të All-llahut, e ata nuk mund të jenë robër vetëm të All-llahut pos atëherë kur të ngrihet flamuri la ilahe il-lall-llah. La ilahe il-lall-llah, ashtu siç e kupton arabi i cili i njeh domethëniet e gjuhës së tij e që don të thotë: Nuk ka sundim pos atij të All-llahut, e as ligj (sheriat) pos atij që vjen prej All-llahut, dhe askush nuk guxon të ushtrojë pushtet mbi askë ngase pushteti i takon vetëm All-llahut. Shtetësinë që Islami dëshiron t'ua japë njerëzve është shtetësia e akides, në të cilën barazohen arabët, romakët, persianët dhe të gjitha kombet dhe racat edhe atë nën flamurin e All-llahut.
Kjo pra është ajo rrugë e qëlluar...
Në kohën kur Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem u dërgua me këtë fe, shoqëria arabe ishte në një gjendje kaotike sa i përket ndarjes së pasurisë dhe drejtësisë. Një pakicë e vogël në duart e veta mbante pothuajse tërë kapitalin dhe tregtinë. Ata shërbeheshin me kamatë ashtu që në mënyrë të padrejtë rritej dhe shumëfishohej kapitali dhe pasuria e tyre. Ndërsa një shumicë e madhe e njerëzve kishin vetëm skamje dhe uri. Ata që kishin pasuri, kishin edhe autoritet edhe pozitë në shoqëri, ndërsa pjesa dërrmuese e njerëzve ishte e humbur si për nga pasuria po ashtu edhe për nga fama!
Ndoshta dikush mund përsëri të thotë: "Muhammedi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem ka pas mundësi që thirrjes së vet t'i japë karakter social dhe kështu të insistojë në luftën
kundër klasës sunduese dhe që thirrjen e tij ta orientojë në drejtimin që synon barazinë e klasave dhe kthimin e kapitalit nga të pasurit te të varfrit!."
E dikush tjetër mund të thotë: "Sikur Muhammedi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem atëbotë t'i thërriste njerëzit nën këtë moto, shoqëria arabe do të ndahej në dy blloqe: Shumica dërrmuese do të ishte me thirrjen e re kundër tiranisë së kapitalit, autoritetit dhe pozitës, kurse pakica e vogël do të mbetej për ta ruajtur këtë trashëgimi. Kjo mënyrë do të ishte zëvendësim ndaj asaj që ndodhi kur e tërë shoqëria doli me një qëndrim të prerë që ta pengojë përhapjen e fjalës: la ilahe il-lall-llah, në të cilën nuk u futën pos një grup shumë i vogël njerëzish!"
E ndoshta edhe mund të thuhet: Pasi Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem t'i përgjigjej shumica dhe ta merrte përsipër udhëheqjen e tyre, atëherë do të mundej pakica e do t'i nënshtrohej udhëheqjes së tyre. Në një gjendje të këtillë ai do ta shfrytëzonte pozitën dhe pushtetin për ta vendosur akiden e teuhidit me të cilën edhe e dërgoi Zoti dhe që njerëzit t'i nënshtrohen pushtetit të Zotit të tyre pasi i nënshtroi në pushtetin e tij njerëzor!
Mirëpo All-llahu, lavdi pastë, e Ai është i dijshëm dhe i urtë, nuk e orientoi në këtë drejtim...
All-llahu, lavdi pastë, e dinte se kjo nuk është ajo rrugë e qëlluar. E dinte se drejtësia shoqërore patjetër duhet të burojë në shoqëri nga një koncept akaidor gjithëpërfshirës, ku ajo shoqëri do t'ia dorëzonte tërë çështjen e saj All-llahut dhe do t'i pranonte të gjitha vendimet e All-llahut me kënaqësi dhe me plot vullnet në saje të ndarjes së drejtë të pasurisë dhe solidarizimit të të gjithëve. Në atë mënyrë do të stabilizohej zemra e atij që jep dhe e atij që merr në mënyrë të barabartë, sepse ai po zbaton një ligj që e ka vendosur All-llahu. Ai, nga nderi dhe respekti i tij që ka ndaj Ligjit të All-llahut, shpreson se në të do të gjejë mirësinë dhe bekimin në këtë botë po edhe në botën tjetër. Që këtu, nuk do të kemi zemra që janë të mbushura përplot lakmi e as zemra që janë të mbushura përplot zili, por as që do të venin punët me shkop dhe shpatë, ose me frikësim e terrorizim! Kështu nuk do të degjeneroheshin zemrat e as që do të ngulfateshin shpirtrat siç ndodh në sistemet të cilat ushtrohen pa la ilahe il-lall-llah.
Kur u dërgua Muhammedi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, niveli i moralit në Gadishull në forma të ndryshme ishte në shkallën më të ulët, përskaj disa vetive të mira e të ndershme të beduinëve, që ishin të pranishme në shoqëri.
Padrejtësitë ndaj njëri-tjetrit ishin të përhapura në shoqëri. Për to me urtësi na shprehet poeti Zuhejr bin ebi Selemi përmes vargjeve:
"Kush nuk mbrohet me armën e vet,
do të jetë i dërrmuar,
E kush nuk është zullumqar ndaj njerëzve,
zullumi i tyre ka për ta shkatërruar"
Këtë po ashtu e shpreh thënia e përhapur në xhahilijjet: "Ndihmoi vëllait tënd qoftë shtypës apo i shtypur."
Alkooli dhe bixhozi ishin prej shprehive të asaj shoqërie të degjeneruar, por edhe prej lukseve dhe krenarive të saj! E tërë poezia xhahilite i shpreh këto veti, siç janë vargjet e Tarfe bin el Abd kur thotë:
"Alkoolin e kam pas pije të dashur,
shije të vetme,
përfitim, konsumim, angazhim e trashëgim,
derisa një ditë e tërë familja më braktisi,
mbeta i vetmuar, ashtu siç vetmohen kafshët e stërvitura."
Kurvëria, në forma të ndryshme, ishte prej dukurive të asaj shoqërie. Rasti i saj është i njëjtë me rastin e çdo shoqërie xhahilite të kaluar apo bashkëkohore, që për të Aisheja, radijall-llahu anha na lajmëron:
"Martesa në xhahilijjet bëhej në katër mënyra: Njëra prej tyre është si martesat e sotshme të rregullta: Njeriu kërkon prej njeriut tjetër ta fejojë të bijën e tij apo atë që e ka nën mbikëqyrje të vet, e pastaj (nëse bëhet fejesa, sh.p.) ia jep mehrin dhe e marton. Lloji tjetër është kur njeriu i thoshte gruas së vet pas pastrimit të saj mujor: Shko te filani dhe kërko që të mbetesh me barrë prej tij. Pastaj burri i saj nuk i është afruar në shtrat dhe nuk e ka prekur derisa të vërtetohet shtatzënësia e saj prej njeriut me të cilin dëshironte të mbetej me barrë. Nëse vërtetohej shtatzënia e saj, atë-herë edhe ai i afrohej nëse dëshironte. Ai një gjë të tillë e bënte me dëshirë që fëmija të ketë prej ardhje fisnike! Ky lloj i martesës quhej martesa e istibdait (të kërkosh që gruaja të mbetet me barrë prej tjetërkujt sh.p.). Lloji i tretë është: Tuboheshin një grup burrash që ishin më pak se dhjetë dhe shkonin te një grua. Çdonjëri prej tyre kishte kontakt gjinor me të. E nëse mbetej me barrë dhe lindte fëmijën, ajo pas disa netësh prej kur e lindte fëmijën, i ftonte të gjithë ashtu që asnjëri nuk guxonte të mungojë. E kur tuboheshin, ajo u thoshte atyre: "Të gjithë e dini se ç'keni bërë! Tanimë kam lindur. Fëmija është i yti o filan!" Ashtu ajo e emëronte atë që më së tepërmi i pëlqente dhe fëmija konsiderohej i atij! I emëruari nuk kishte të drejtë ta mohojë. Lloji i katërt i mënyrave martesore ishte: Tuboheshin një numër i madh njerëzish të cilët i shkonin një gruaje e cila nuk kishte të drejtë asnjërin ta kthejë. Në të vërtetë ato ishin laviret. Ato në dyert e tyre kishin varur flamuj si shenja. Kushdo që dëshironte mund të shkonte te ato. Nëse ndonjëra prej tyre mbetej me barrë dhe lindte fëmijë, ata tuboheshin te ajo dhe sipas pamjes së fëmijës përpiqeshin që ta njohin të jatin! Fëmijën ia dorëzonin atij që u dukej se i përngjanë dhe ai e përvetonte sonte. Fëmija emërohej sipas tij dhe ai nuk kishte të drejtë që ta mohojë."
Ndoshta edhe është thënë: "Muhammedi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem ka mundur që thirrjen e tij ta proklamojë si reformiste, e cila në theks të veçantë do ta shqyrtonte ngritjen e moralit, pastrimin e shoqërisë dhe fisnikërimin e shpirtrave."
Ose edhe ndoshta është thënë: "Ai, alejhisselam ka mundur në atë kohë të gjejë njerëz të pastër, ashtu si çdo reformator etik që mund t'i gjejë në çdo rreth, të cilëve u pengonte papastërtia e cila i rrethonte, e që pa dyshim krenaria dhe burrëria do t'i shtynin që t'i përgjigjen thirrjes për reformë dhe pastrim."6
E ndoshta dikush do të thoshte: "Sikur Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem të vepronte në këtë mënyrë, do t'i përgjigjeshin qysh në hapin e parë një grumbull i njerëzve të mirë. Ashtu do të ngrihej morali i tyre dhe do të pastroheshin shpirtrat e tyre. Duke iu falënderuar kësaj, ata do të ishin më afër pranimit të akides dhe bartjes së saj, se sa thirrja la ilahe il-lall-llah e cila krijoi një opozitë të fortë që nga fillimi i rrugës."
Mirëpo All-llahu, lavdi pastë, e dinte se kjo nuk është ajo rrugë e qëlluar! Ai e dinte se morali nuk mund të ngrihet pos në baza të akides e cila cakton kritere dhe konstaton vlera. Po ashtu ajo vendos pushtetin prej ku mbështeten këto kritere dhe këto vlera dhe llojet të cilat i zotëron ky pushtet dhe i zbaton ndaj atyre që u përmbahen dhe atyre që nuk u përmbahen. Pra, nëse kjo akide nuk vendoset dhe ky pushtet nuk përcaktohet, të gjitha vlerat trajtohen sipas dominimit por edhe i gjithë morali sajohet i dominuar gjithashtu, pa rregullatorë, pa pushtet dhe pa sanksion!
Kur pas përpjekjeve të mundimshme të vendoset akideja dhe të konstituohet shteti në të cilin do të mbështetej kjo akide, atëherë kur njerëzit do ta njohin Zotin e tyre dhe vetëm Atë ta adhurojnë, atëherë kur njerëzit të çlirohen nga pushteti i njerëzve dhe njëkohësisht nga pushteti i pasioneve (epsheve), atëherë kur në zemra të ngulitet la ilahe il-lall-llah, atëherë All-llahu me anë të saj dhe me anë të ithtarëve të saj do të bëjë atë që çdo strateg do ta dëshironte. Vendi u pastrua prej romakëve dhe persianëve, por jo që të vendoset në të pushteti arab, por që të vendoset pushteti i All-llahut Kësisoj toka (e Gadishullit, sh.p.) u pastrua nga pushteti i tagutëve (zullumqarëve) në përgjithësi, qoftë romakë, persianë apo arabë.
Kësisoj shoqëria u pastrua nga padrejtësitë shoqërore të të gjitha llojeve. Në vend të tyre u ngrit Sistemi islam i cili ushtronte drejtësi me drejtësinë e All-llahut, i cili gjykonte me kandarin e All-llahut, i cili ngriti flamurin e drejtësisë shoqërore vetëm në emër të All-llahut dhe e quajti Flamuri islam. Atij nuk ia shoqëroi asnjë emër tjetër. Në pëlhurën e tij shkruan: la ilahe il-lall-llah!
Kësisoj u pastruan edhe emocionet edhe morali, u dëlirën edhe zemrat edhe shpirtrat, pa mos u imponuar nevoja as për restrikcione (kufizime) e as për parandalime (qortime), të cilat janë pjesë të sheriatit të All-llahut, pos në raste shumë të rralla, ngase mbikëqyrja në atë shoqëri është formuar në ndërgjegje, dhe se lakmia për ta fituar kënaqësinë e All-llahut dhe shpërblimin e Tij, turpi dhe frika prej hidhërimit dhe dënimit të Tij, zinin vendin e kontrollit dhe ligjit ndëshkues.
Njerëzimi si kurrë më parë arriti kulmin e rregullimit, moralit dhe jetës së kësaj bote në përgjithësi, gjë që asnjëherë nuk është arritur as më parë por as më vonë deri në këtë kulmim pos nën hijen e pushtetit islam.
E gjithë kjo u arrit, sepse ata të cilët e vendosën këtë fe në formë të shtetit, sistemit, ligjit dhe rregullit, ishin ata të cilët e kishin vendosur këtë fe qysh më parë në ndërgjegjen dhe jetën e tyre praktike në formë të akides, moralit, ibadetit dhe etikës. Atyre për ngritjen e kësaj feje u ishte dhënë vetëm një premtim i cili nuk ka të bëjë as me fitoren e as me pushtetin, bile as me jetësimin e kësaj feje përmes tyre... Një premtim pra që nuk ndërlidhet me asgjë në këtë botë... Vetëm një premtim, e ai është Xhenneti. Kjo pra ishte e vetmja, gjë që u ishte premtuar për atë xhihad të mundimshëm, ato sprova të rënda, vazhdimin e thirrjes në mënyrë të kontinuar, rezistimin e xhahilijjetit me mjetin të cilin e urrejnë pushtetmbajtësit në çdo kohë dhe në çdo vend, e ai mjet është: la ilahe il-lall-llah
Pasi që All-llahu i vuri në sprova të ndryshme e ata duruan, pasi që pasionet e tyre ngritën duart nga aspiratat e tyre, pasi që All-llahu e kuptoi se ata nuk presin ndonjë shpërblim në këtë botë-sado që të jetë ai shpërblim, qoftë edhe arritja e fitores së kësaj thirrjeje përmes duarve të tyre, dhe paraqitja e kësaj feje në sipërfaqe të Tokës përmes përpjekjeve të tyre - pasi që në shpirtrat e tyre u tretën krenaria dhe mburrja me stërgjyshërit dhe kombin, mburrja me vatanin, mëmëdheun, mburrja me fisin dhe familjen... pasi që All-llahu e kuptoi tërë këtë ndryshim, e dinte se ata tani janë të denjë që të jenë bartësit e këtij amaneti më të madh. Besnikë për ta ruajtur akiden në të cilën me adhurim veçohet vetëm një All-llah, lavdi pastë, i Vetmi i cili ka të drejtë të ketë pushtet mbi zemrat dhe ndërgjegjen, mbi sjelljet dhe traditat, mbi shpirtrat dhe pasuritë, mbi pozitat dhe gjendjet e njerëzve. Besnikë ndaj pushtetit i cili u vihet në dispozicion atyre, që me anë të tij ta vendosin sheriatin e All-llahut për ta zbatuar, drejtësinë e All-llahut për ta vendosur, pa mos tentuar që me anë të këtij pushteti të arrijnë diç për vete, për familjet, për kombin ose për racën e tyre, por, pushteti i cili është në duart e tyre të jetë vetëm për All-llahun, fenë dhe sheriatin e
Tij. Kjo kështu duhet të jetë, sepse ata e dinë se ajo është prej All-llahut dhe se Ai është i cili ua dha atë.
Asgjë nga kjo metodë e bekuar nuk do të realizohej në këtë shkallë të lartë sikur të mos fillonte da'veja (thirrja) me këtë fillim, ose mos ta ngrinte vetëm këtë flamur, flamurin la ilahe il-lall-llah pa mos ia shoqëruar asnjë tjetër. Ajo nuk do të realizohej sikur mos të ndiqej kjo rrugë gurore dhe e mundimshme në pamjen e saj, por e begatë dhe e lehtë në esencën e saj.
Kjo metodë e bekuar nuk do të ishte krejtësisht e sinqertë ndaj All-llahut, sikur da'veja hapat e parë të saj t'i bënte me koloritin kombëtar, social apo moral... ose përskaj simbolit të saj të vetëm la ilahe il-lall-llah të ngrihej edhe ndonjë simbol tjetër.
Ky pra është preokupimi i Kur'anit mekkas, i tëri për vendosjen e fjalës la ilahe il-lall-llah në zemrat dhe mendjet e njerëzve. Pastaj zgjedhja e kësaj rruge - që duket e vështirë në shikim të parë - dhe mos zgjedhja e rrugëve të tjera anësore dhe këmbëngulja në këtë rrugë.
Ndërsa, sa i përket preokupimit të Kur'anit vetëm me çështjen e besimit, pa mos hyrë në hollësitë e sistemit në të cilin bazohet dhe ligjeve të cilat do t'i përcaktojnë raportet në të, edhe kjo është gjithashtu një çështje që është detyrë për bartësit e da'ves në këtë fe, të ndalen dhe të mendojnë denjësisht.
Duhet ditur se natyra e kësaj feje është ajo e cila imponoi një gjë të tillë. Kjo është feja e cila në tërësi bazohet në shtyllën e një hyjnimi. Të gjitha strukturimet dhe të gjitha ligjshmëritë burojnë nga kjo bazë e madhe, mu ashtu si një pemë madhështore e cila ngrihet në qiell, e shpërndarë dhe me hije të gjerë, me degë të ngërthyera dhe në qiell e ngjitur, rrënjët e së cilës doemos duhet të futen thellë në tokë, me një hapësirë të gjerë e cila do t'i përshtatej madhësisë dhe shtrirjes së saj në natyrë. E tillë është edhe kjo fe. Sistemi i saj përfshin jetën në përgjithësi dhe merret me çështjet e mëdha dhe të vogla të njerëzimit. Ajo rregullon jetën e njeriut jo vetëm në jetën e kësaj bote por edhe në jetën e përtej varrit, jo vetëm në botën e dukshme por edhe në botën e padukshme e cila është misterioze për të. Gjithashtu, jo vetëm në këmbimet e dukshme materialiste por edhe në thellësinë e ndërgjegjes, në botën e fshehtë të qëllimeve. Islami, pra, është një institucion impozant dhe kolosal, i gjerë dhe i hapur, andaj dhe atij doemos i duhen rrënjë dhe thellësi po me këtë gjerësi, madhësi, thellësi dhe shtrirje.
Ky është vetëm një kënd i fshehtësisë dhe i natyrës së kësaj feje, i cili determinon metodologjinë e saj përmes vetë strukturimit dhe shtrirjes së saj. Ajo sendërtimin e akides dhe vendosjen e saj, përfshirjen dhe futjen e saj nëpër të gjithë damarët e shpirtit, e bën nevojë prej nevojave të zhvillimit të shëndoshë dhe garanci prej garancive të përgjegjësisë, e gjithashtu edhe harmonizim ndërmjet pjesës së dukshme të pemës në natyrë dhe rrënjëve të futura thellë në tokë.
Atëherë kur akideja e fjalës la ilahe il-lall-llah të vendoset në thellësitë e saj të kredhura, në të njëjtën kohë do të vendoset sistemi te i cili do të manifestohet fjala la ilahe il-lall-llah dhe do të caktohet se ai është sistemi i vetëm me të cilin pajtohen shpirtrat te të cilët është vendosur akideja. Këta shpirtra, që në fillim i janë nënshtruar këtij sistemi, bile para se t'u sqarohen hollësitë dhe dispozitat e tij. Ky përkushtim, që në fillim, në të vërtetë është rezultat i vetë besimit. Po me të njëjtin përkushtim më vonë ata shpirtra i pranuan rregullativat e Islamit dhe dispozitat e tij me zemërgjerësi, pa mos kundërshtuar asgjë pas shpalljes së tyre dhe pa mos u hamendur për t'i zbatuar menjëherë pas publikimit të tyre. Në këtë mënyrë u eliminuan alkooli, kamata, bixhozi dhe të gjitha veset e këqija të xhahilijjetit. U eliminuan me disa ajete kur'anore ose me disa fjalë të Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e në anën
tjetër, qeveritë tokësore mundohen me të gjitha mjetet e tyre, me ligjet dhe normat, me institucionet dhe mekanizmat, me policinë dhe pushtetin, me propagandën dhe masmediumet, t'i pengojnë këto devijime, e ato nuk arrijnë tjetër pos që ta ruajnë rendin publik nga kundërvajtjet, kurse shoqëria edhe më tej ngulfatet nga gjërat e ndaluara dhe të dëmshme!7
Këndi tjetër i natyrës së kësaj feje ndriçohet në metodologjinë e saj të qëndrueshme. Kjo fe është metodologji praktike, dinamike dhe serioze. Ajo erdhi që ta udhëheq jetën sipas realitetit të saj dhe që t'i dalë përballë këtij realiteti përmes mekanizmave të saj, ta pranojë, ta përmirësojë ose ta ndryshojë që nga themeli. Që këtu mund të themi se Islami nuk miraton ligje pos në rastet që janë me të vërtetë ekzistuese, edhe atë në një shoqëri e cila fillimisht ka pranuar vetëm pushtetin e All-llahut.
Islami nuk është teori e cila merret me supozime! Ai është sistem që merret me realitetin! Andaj, doemos njëherë të vendoset shoqëria muslimane e cila vërteton besimin e fjalës la ilahe il-lall-llah dhe se qeverisja nuk është pos për All-llahun, refuzon ta pranojë qeverisjen e dikujt tjetër veç All-llahut dhe refuzon ligjin e cilitdo sistem që nuk bazohet mbi këtë themel.
Kur kjo shoqëri vendoset njëmendësisht, të ketë jetë praktike dhe të ketë nevojë për rregullim shtetëror dhe kushtetutshmëri, vetëm atëherë fillon t'i vendosë rregullat dhe t'i miratojë ligjet, për një popull që paraprakisht u është dorëzuar normave dhe ligjeve (që kanë ardhur nga All-llahu, sh.p.) dhe i refuzon të gjitha normat dhe ligjet që kanë prejardhje tjetër.
Doemos që besimtarët në këtë akide të kenë pushtet mbi vetveten dhe shoqërinë e tyre, i cili do të sigurojë zbatimin e sistemit dhe ligjeve në atë shoqëri, në mënyrë që sistemi të ketë dominimin e vet kurse sheriati korrektësinë e vet. Mbi gjithë këtë, vetë praktika e jetës së kësaj shoqërie, aty për aty, imponon ekzistimin e sistemit dhe ligjeve.
Muslimanët në Mekke nuk kishin pushtet as mbi vete as mbi shoqërinë e vet. Ata nuk kishin jetë të pavarur praktike që do ta rregullonin me sheriatin e All-llahut. Andaj edhe All-llahu në këtë periudhë nuk u zbriti norma apo ligje, por ua zbriti akiden dhe edukatën (moralin) që për burim kishin akiden, dhe atë, pas vendosjes së saj në thellësitë e shpirtit. Kur ata arritën ta formojnë shtetin në Medine, i cili kishte pushtet, filluan t'u zbresin ligjet, u vendos sistemi i cili do t'u dalë përballë nevojave të shoqërisë praktike muslimane, e të cilat do t'i sigurojë shteti me mekanizmat e tij në mënyrë korrekte dhe zbatuese.
All-llahu nuk dëshiroi që atyre t'ua zbresë sistemin dhe ligjin në Mekke, ashtu që ata t'i ruajnë të gatshëm në mënyrë që të zbatohen menjëherë pas formimit të shtetit në Medine! Jo, s'është e tillë natyra e kësaj feje! Ajo është shumë më praktike dhe shumë më korrekte! Kjo fe nuk i supozon problemet që t'ua supozojë zgjidhjet. Ajo i del ballë realitetit kur bëhet realitet i shoqërisë muslimane që i është dorëzuar sheriatit të All-llahut dhe që ka refuzuar çdo ligj tjetër me të gjitha karakteristikat e tij, si për nga vëllimi, forma, rrethanat dhe faktorët e tij, dhe që ta ligjësojë sheriatin e All-llahut sipas vëllimit, formës, rrethanave dhe faktorëve.
Ata të cilët sot kërkojnë prej Islamit që të formulojë teori, të formulojë modele të sistemimit dhe të formulojë kodifikime ligjesh për jetësim, e në anën tjetër në gjithë faqen e dheut nuk kemi shoqëri e cila ka pranuar pa mëdyshje ta ligjësojë vetëm sheriatin e All-llahut duke refuzuar çdo ligj jashtë tij, dhe duke e pasur edhe pushtetin i cili do ta obligojë dhe do ta zbatojë atë, ata të cilët nga Islami e kërkojnë këtë, në të vërtetë nuk e kanë kuptuar natyrën e kësaj feje, as se si vepron në jetë në pajtim me dëshirën e All-llahut për të.
Ata kërkojnë prej tij që ai ta ndryshojë natyrën, metodologjinë dhe historinë e vet e t'u ngjasojë teorive dhe metodologjive njerëzore. Ata orvaten ta largojnë nga rruga dhe hapat e tij që t'u përgjigjet aspiratave të tyre personale në aspektin kohor. Këto aspirata formohen nga disfata e tyre e brendshme shpirtërore përballë sistemeve të vogla njerëzore. Ata kërkojnë nga Islami që qenien e tij ta formulojë në konturat e teorive dhe supozimeve, të ballafaqohet me një ardhmëri që nuk ekziston. E All-llahu dëshiron që kjo fe të jetë ashtu siç dëshiroi Ai të jetë, akide që mbush zemrën, e që ajo t'ia imponojë pushtetin e vet ndërgjegjes. Akide e cila synon që njerëzit të mos i nënshtrohen askujt veç All-llahut dhe të mos u diktohen ligjet prej dikujt tjetër pos prej Tij. E gjithë kjo do të arrihet atëherë kur do të gjenden ata njerëz te të cilët Islami do të jetë akideja e tyre dhe të arrihet pushteti praktik në shoqërinë e tyre. E pas kësaj, ligjet e kodifikuara do të fillojnë t'i zgjidhin kërkesat e tyre aktuale dhe ta organizojnë gjithashtu jetën e tyre të përditshme.
Kjo është ajo që e dëshiron All-llahu për këtë fe. Çfarëdo qofshin aspiratat e njerëzve asgjë nuk mund të bëhet pos asaj që dëshiron All-llahu për këtë fe!
Po kështu, është më se e nevojshme për bartësit e thirrjes islame, të jetë e qartë se kur ata i thërrasin njerëzit për ta rikthyer jetësimin e kësaj feje, ata duhet t'i thërrasin njëherë në përqafimin e akides - bile edhe nëse vetvetes i thonë muslimanë ose certifikatat e lindjes dëshmojnë për ta se janë muslimanë! - ata patjetër duhet t'i mësojnë se Islami pikësëpari është konfirmim i akides la ilahe il-lall-llah me kuptimin e saj të vërtetë, e ajo është kthimi i pushtetit të All-llahut në të gjitha çështjet e jetës dhe dëbim i agresorëve mbi pushtetin e All-llahut, të cilët ia pretendojnë këtë të drejtë vetvetes. Ata duhet ta vendosin këtë akide në ndërgjegjen dhe ndjenjat e tyre, pastaj në kushtet dhe jetën e tyre praktike.
Le të jetë kjo çështje bazë për thirrjen e njerëzve në Islam, ngase ajo ishte bazë e thirrjes së tyre në Islam që prej ditës së parë. Thirrje të cilën e mori përsipër Kur'ani mekkas gjatë trembëdhjetë vjetëve të plota. E kur kjo fe të pranohet me kuptimin e saj origjinal nga një grup njerëzish, atëherë ky grup do të meritojë të quhet me emrin shoqëri muslimane. Shoqëri e cila ka tipare për ta ushtruar sistemin islam në jetën e saj shoqërore, sepse ajo ka vendosur që në relacion me ithtarët e saj të themelojë një jetë të tërë mbi këtë bazë dhe që të mos sundojë në jetën e saj askush pos All-llahut. Atëherë kur praktikisht të ngrihet kjo shoqëri, fillohet me paraqitjen e bazave të sistemit islam në të. Po ashtu kjo shoqëri do të fillojë të merret me kodifikimin e ligjeve të cilat ia rezulton jeta e saj aktuale në frymë të bazave të përgjithshme të sistemit islam. Kjo pra është renditja e drejtë e hapave të metodologjisë islame për realizimin korrekt të veprimeve reale të saj.
Disa njerëzve që janë të sinqertë por edhe të ngutshëm dhe të padurueshëm, të cilët nuk e kanë perceptuar natyrën e kësaj feje dhe natyrën e metodologjisë së saj të qëndrueshme dhe hyjnore, të formuar mbi urtësinë e Të Dijshmit dhe Të Urtit dhe mbi dijen e Tij ndaj karaktereve njerëzore dhe nevojave të jetës... themi se disave prej tyre u përhihet se nëse njerëzve u parashtrohen bazat e sistemit islam bile edhe ligjet e tij, do t'ua lehtësonin atyre rrugën e da'ves dhe do t'ua bënin të dashur këtë fe!
Ky vërtet është një iluzion të cilin e shkakton ngutja! Iluzion, si ai që do të ishte e mundur ta propozojnë disa duke thënë: Do të ishte mirë që da'veja e Resulull-
llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, në fillim të shfaqej nën flamurin kombëtar, social apo moral, lehtë-sim për rrugën e saj!
Zemrat një herë duhet t'i çiltërohen All-llahut, ta shpallin robërimin e tyre vetëm ndaj Tij duke e pranuar vetëm sheriatin e Tij dhe duke refuzuar çdo ligj jashtë tij. Kjo parimisht duhet të jetë kështu, para se të shqyrtohen çfarëdo hollësish për ligjet e All-llahut, me qëllim që të lakmohen ato!
Lakmia duhet të burojë nga sinqeriteti i adhurimit ndaj All-llahut dhe nga çlirimi i çdo pushteti jashtë Tij, e jo të burojë nga ajo se sistemi i paraqitur në këtë rast, qenësisht është më i mirë se të gjitha sistemet që e përshkojnë në këtë e këtë aspekt duke i shpjeguar detajisht.
Pushteti i All-llahut qenësisht është më i mirë sepse ai është prej sheriatit të Tij. Kurrë nuk do të mund të bëhet ligji i robërve (njerëzve) si Ligji i All-llahut. Por kjo nuk është as themel i da'ves. Themeli i da'ves qëndron në atë se vetëm pranimi i sheriatit të All-llahut dhe refuzimi i çdo ligji tjetër, sidoqoftë dhe nga do qoftë, në thelb është vetë Islami. Islami nuk ka ndonjë kuptim tjetër. Ai i cili fillimisht lakmon në Islam ai veç e ka zgjidhur problemin. Ai më nuk do të ketë nevojë të lakmojë bukurinë e regjimit dhe epërsinë e tij. Kjo, pa dyshim, është njëra prej aksiomave të imanit!
Së këndejmi, patjetër duhet të tregojmë se si Kur'ani mekkas e zgjidhi çështjen e akides brenda trembëdhjetë vjetëve. Kur'ani mekkas nuk e shtroi çështjen e akides në formë të teorisë apo shenjtërisë (lahut)! Ai nuk e shtroi as në formë të polemikës gojore, siç e ushtroi e ashtuquajtura shkencë e teuhidit!
Kurrsesi! Kur'ani fisnik i drejtohej natyrës së njeriut me të gjitha indikacionet dhe frymëzimet të cilat janë të struktura në qenien e tij dhe në ekzistencën rreth tij. Ai e shpëtoi njeriun nga shtresa fundërrinore dhe i pastroi organet e pranimit natyror nga ngarkesat që iu vunë dhe që ua kishin stagnuar funksionimin, duke ia hapur dritaret natyrshmërisë për t'i pranuar frymëzimet ngazëlluese dhe për t'iu përgjigjur atyre.
Kjo në aspekt të përgjithshëm, kurse në pikëpamje të veçantë, Kur'ani me këtë akide zhvillonte një betejë të gjallë dhe objektive. Me anë të akides ai zhvillonte betejë me atë shtresë të stagnuar të natyrshmërisë në shpirtrat ademianë (njerëzorë), të cilët ishin të pranishëm dhe ekzistues. Prej këtu, forma e teorisë nuk ishte ajo formë që i përshtatej kësaj gjendjeje të veçantë, por forma e ballafaqimit të gjallë me pengesat, barrierat, bllokadat dhe bezdisjet psikike e sy parëse të cilat ushtroheshin në shpirtrat aktivë dhe të pranishëm. As polemika mendore e bazuar në logjikën formale me të cilën merrej shkenca e teuhidit në shekujt e mëvonshëm, nuk ishte gjithashtu formë e përshtatshme. Kur'ani ballafaqohej me një situatë të tërësishme njerëzore me të gjitha karakteristikat e saj jetësore. Ai i drejtohej tërë qenies njerëzore që t'i kundërvihej kësaj situate. Po ashtu as shenjtëria (lahut) nuk ishte formë e përshtatshme, sepse akideja islame edhe pse ka të bëjë me besimin, ajo po ashtu përfaqëson programin e jetës reale të sajuar për zbatim praktik. Ajo nuk lejon të struket në atë kënd të ngushtë në të cilin fshihen studimet shenjtërore - teorike me karakter teologjik!
Kur'ani, duke e sendërtuar akiden në ndërgjegjen e bashkësisë muslimane, me anë të saj zhvillonte një betejë të ashpër me xhahilijjetin rreth tij, e po ashtu me anë të saj zhvillonte betejë të ashpër edhe me mbeturinat xhahilite, bile edhe me moralin dhe traditën e saj në ndërgjegjen e po kësaj bashkësie. Në mesin e këtyre dukurive u shfaq konstrukti i akides, jo në formë të teorisë, jo në formë të shenjtërisë e as në formë të polemikës gojore, por në formë të trupit organik e të gjallë dhe të një qelize
organizative e cila ushtrohet drejtpërsëdrejti në jetë, e përfaqësuar në vetë bashkësinë muslimane. Zhvillimi i bashkësisë muslimane në aspekt të botëkuptimit të saj akaidor dhe sjelljeve të saj praktike ishte në pajtim me këtë botëkuptim, kurse sa i përket angazhimit të saj për t'u ballafaquar me xhahilijjetin, ishte lëvizje që e luftonte atë... Po i njëjti zhvillim ishte pasqyrë e drejtpërdrejtë e zhvillimit të konstruktit akaidor dhe si një kopje e gjallë për të. Ky zhvillim pra, pikërisht është ajo metodologji islame e cila shpreh natyrën e vet.
S'do mend se për bartësit e thirrjes islame është e domosdoshme ta perceptojnë (të arrijnë ta kuptojnë) natyrën e kësaj feje dhe metodologjinë e saj në lëvizje përmes kësaj mënyre të cilën e sqaruam. Këtë e them për ta ditur se periudha e sendërtimit të akides e cila mori një kohë mjaft të gjatë në Mekke, nuk ishte e ndarë nga periudha e formimit praktik të lëvizjes islame, por edhe të bashkësisë muslimane. Ajo nuk ishte periudhë e plasimit të teorisë dhe studimit të saj! Ajo ishte periudhë e konstruktimit themelor të akides, xhematit, lëvizjes dhe të ekzistencës së njëmendtë në mënyrë paralele. Kështu edhe duhet të veprohet sa herë që dëshirohet të rikthehet sërish ai sendërtim.
Kështu edhe duhet të zgjasë periudha e sendërtimit të akides, të bëhen hapat e sendërtimit në mënyrë të ngadalshme, të sigurt dhe të ngulitur. Më tutje, ajo nuk guxon të jetë periudhë e studimit teorik, por periudhë e konkretizimit të kësaj akideje, pjesë-pjesë, në formë të gjallë, e përfaqësuar në ndërgjegje të ambientuar me këtë akide dhe të përfaqësuara në një konstruksion kolektiv dhe trup aktiv, të cilët shfaqin zhvillimin e tyre të brendshëm dhe të jashtëm përmes zhvillimit të vetë akides. Po ashtu e përfaqësuar në lëvizje realiste e cila e lufton xhahilijjetin dhe e cila futet me të në betejë edhe psikikisht por edhe realisht. Ashtu ajo e përfaqëson akiden të gjallë dhe e bën të mundur që ajo të zhvillohet e gjallë gjatë kundërvënies në betejë.
Do të ishte një gabim trashanik - duke e pasur parasysh Islamin - akideja të zhvillohet në formë teorike, e sajuar për studime mendore dialektike dhe intelektuale. Ky vërtet do të ishte një gabim i madh.
Kur'ani nuk kaloi trembëdhjetë vjet të tëra në sendërtimin e akides për shkak se ai po shpallej për të parën herë... Kurrsesi! Sikur të donte All-llahu, do ta zbriste këtë Kur'an përnjëherë, e pastaj do t'i linte ithtarët e tij ta studiojnë trembëdhjetë vjet, ose më pak ose më shumë, derisa ta përvetësonin teorinë islame.
Mirëpo, All-llahu, lavdi pastë, dëshiroi diç tjetër. Ai dëshironte të shtrojë një metodologji të veçantë dhe të dallueshme. Ai dëshironte të formohet xhemati, të formohet lëvizja dhe të formohet akideja, të gjitha në të njëjtën kohë. Ai dëshironte që xhematin dhe lëvizjen t'i ndërtojë me anë të akides dhe ta ndërtojë akiden me anë të xhematit dhe lëvizjes. Ai dëshironte që akideja të jetë realiteti i xhematit aktiv dhe praktik dhe që realiteti i xhematit aktiv dhe praktik të jetë kopje e mishëruar e akides. All-llahu, lavdi pastë, e dinte se formimi i individëve dhe bashkësive nuk mund të arrihet brenda ditës dhe natës. Andaj ishte e domosdoshme që ndërti mi i akides të marrë kohë aq sa edhe merr kohë formimi i individëve dhe xhematit, ashtu që kur të përkryhet konstrukti akaidor, xhemati do të ishte pasqyrë reale e kësaj përkryerje.
Kjo është natyra e kësaj feje - siç deduktohet nga metodologjia e Kur'anit mekkas - andaj edhe duhet ta njohim po këtë natyrë. Ne nuk guxojmë të orvatemi që ta ndryshojmë, duke iu përgjigjur aspiratave të ngutshme e që u janë nënshtruar formave të teorive njerëzore! Ky Islam, me këtë natyrshmëri, është prodhues i parë i Ummetit musliman, dhe vetëm me të mund të prodhohet Ummeti musliman çdoherë tjetër. Pra, kemi për qëllim të rikthehet Ummeti musliman në sipërfaqe ashtu siç e nxori atë All-llahu herën e parë.
Duhet patjetër ta kuptojmë gabimin e një orvatjeje dhe rrezikun e saj kur është në pyetje ndryshimi i akides së gjallë islame e cila dëshiron të përfaqësohet në një hapësirë të zhvilluar, të gjallë dhe dinamike, dhe në një trup organik aktiv... ndryshimin e saj nga natyrshmëria e saj në një teori që i imponohet studimit, njohurisë dhe kulturës vetëm për shkak se ne dëshirojmë t'u kundërvihemi teorive të dështuara njerëzore me teorinë islame.
Akideja islame dëshiron që të përfaqësohet në shpirtra të gjallë në një qelizë reale, në një bashkësi anëtarësore (ku janë të lidhur organikisht, sh.p.) dhe në një lëvizje e cila ballafaqohet me xhahilijjetin përreth saj dhe me xhahilijjetin e mbetur në shpirtrat e ithtarëve të saj, duke e pas parasysh se ata ishin prej atij rrethi para se të futej akideja në zemrat e tyre dhe t'i nxjerr nga ai mjedis injorant. Ajo në këtë formë vë në funksion horizonte më të mëdha, më të gjera dhe më përfshirëse të zemrave, mendjeve, bile edhe të jetës, se sa që i vë në funksion teoria. Në mesin e horizonteve të cilat i përfshinë ajo janë edhe horizontet e teorisë dhe të materies së saj, mirëpo akideja nuk përkufizohet vetëm me to.
Botëkuptimi islam mbi hyjninë, ekzistencën hapësinore, jetën dhe njeriun, është botëkuptim universal dhe i përkryer, por ai në të njëjtën kohë është botëkuptim realist dhe i përshtatshëm. Ai urren që të prezantohet - sipas natyrës së tij - në një botëkuptim mendor -didaktik, ngase një prezantim i tillë bie ndesh me natyrën dhe synimet e tij. Ai duhet të prezantohet me njerëz, organizim të gjallë dhe lëvizje të vërtetë, ndërsa mënyra e arritjes së botëkuptimit islam në formim zhvillohet përmes njerëzve, organizimit të gjallë dhe lëvizjes së vërtetë. Ashtu ai do të arrijë të përkryhet teorikisht në të njëjtën kohë kur të përkryhet realisht. Ai asnjëherë nuk do të shndërrohet në formë teorike por do të mbetet gjithmonë i prezantuar në formën reale dinamike.
Çdo zhvillim teorik i cili vjen para zhvillimit real dhe dinamik, ku, ky i pari nuk përfaqësohet sipas këtij të dytit, ai gjithashtu është gabim dhe rrezik kur kemi të bëjmë me natyrën e kësaj feje, qëllimin e saj dhe formën e përbërjes së saj qenësore.
All-llahu, lavdi pastë, thotë:
"Dhe (ta shpallëm) Kur 'anin që Ne e ndamë pjesë-pjesë për t'ua lexuar njerëzve dalëngadalë dhe ashtu e shpallëm atë një pas një. " (Isra, 106)
Shkallëshkallshmëria këtu është qëllimore, por edhe leximi dalëngadalë gjithashtu është qëllimor. Në këtë mënyrë plotësohet ndërtimi strukturor i përbërë nga akideja, në formë të një organizimi të gjallë e jo në formë të teorisë!
Bartësit e kësaj feje duhet ta dinë mirë se, ashtu siç është kjo fe në qenien e saj hyjnore, gjithashtu edhe metodologjia e saj në veprim është hyjnore, e përputhshme plotësisht me natyrën e saj. Andaj, nuk mund të ndahet realiteti i kësaj feje nga metodologjia e saj në veprim.
Ata gjithashtu duhet të dinë se kjo fe, ashtu siç erdhi për ta ndryshuar botëkuptimin ideologjik e pastaj ta ndryshojë edhe realitetin jetësor, ajo erdhi që ta ndryshojë edhe metodologjinë me të cilën ndërtohet botëkuptimi ideologjik, e që me të të ndryshohet edhe realiteti jetësor. Ajo erdhi që ta ndërtojë akidën duke e ndërtuar Ummetin. Erdhi që të formojë një metodologji të veçantë mendore për të, dhe atë, po me të njëjtën shkallë me të cilën e formon botëkuptimin akaidor dhe realitetin jetësor. Por, përsëri nuk ka kurrfarë ndarjeje ndërmjet metodologjisë së veçantë mendore, botëkuptimit të veçantë akaidor dhe ndërtimit të veçantë jetësor. Që të gjitha janë një tërësi.
E nëse ne e kuptojmë metodologjinë e saj në punë sipas mënyrës të cilën e shpjeguam, ne pa dyshim do ta kuptojmë se kjo metodologji është origjinale, ajo nuk është metodologji e një periudhe, ambienti apo e rrethanave specifike kur është fjala për formimin e shoqërisë së parë muslimane. Kjo është ajo metodologji pa të cilën nuk mund të ngrihet ndërtimi i kësaj feje në cilëndo kohë.
Funksioni i Islamit nuk ka qenë që t'ua ndryshojë akiden njerëzve dhe kaq, por funksioni i tij ishte gjithashtu ta ndryshojë metodologjinë e të menduarit të tyre dhe t'ua ndryshojë të këmbyerit me botëkuptimin dhe realitetin. Kështu është sepse ajo është metodologji hyjnore, e cila sipas natyrës së saj është krejtësisht e dallueshme nga metodologjitë njerëzore, të mjera e të kufizuara.
Ne nuk mund ta arrijmë botëkuptimin hyjnor dhe jetën e rregulluar sipas atij botëkuptimi, pos nëpërmjet metodologjisë së të menduarit hyjnor. Metodologji, që përmes bazave të saj, All-llahu dëshiroi që ta ngrejë metodën e të menduarit të njerëzve në mënyrë që botëkuptimi i tyre akaidor dhe strukturimi i tyre aktiv të zhvillohen drejt.
Ne, kur kërkojmë prej Islamit që prej vetes të krijojë teori për studim, atëherë e nxjerrim prej natyrës së metodologjisë së konstruktit hyjnor, por edhe prej natyrës së metodologjisë së të menduarit hyjnor. Kështu Islamin ua nënshtrojmë metodologjive të të menduarit njerëzor! Thuajse metodologjia hyjnore është më e ulët se metodologjitë njerëzore! Thuajse ne dëshirojmë që me anë të metodologjisë së All-llahut në botëkuptim dhe organizim, t'i arrijmë metodologjitë njerëzore dhe të jemi paralel me to.
Nga ky aspekt, situata do të ishte e rrezikshme kurse dështimi - vdekjeprurës.
Funksioni i metodologjisë hyjnore është që të na ofrojë - neve, bartësve të Thirrjes islame - një metodologji të veçantë për ide dhe të menduar, që të pastrohemi prej mbeturinave të metodologjive të të menduarit xhahilit të cilat janë duke mbizotëruar në tokë, e të cilat bëjnë presion në mendjet tona dhe depërtojnë në kulturën tonë, ashtu që kur ne do ta predikojmë këtë fe me metodologjinë e një mendimi të panjohur për natyrën e saj, e që në realitet është prej metodologjive të të menduarit xhahilit dominues, ne veç ia kemi asgjësuar funksionin të cilin ka ardhur që t'ia ofrojë njerëzimit. Ashtu edhe ia kemi humbur vetes shansin që të lirohemi prej presionit të metodologjisë xhahilite e cila dominon në shekullin tonë, gjithashtu edhe shansin për çlirim nga mbeturinat e tij në mendjet dhe qeniet tona.
Situata, edhe nga ky aspekt, do të ishte e rrezikshme kurse humbja vdekjeprurëse.
Metodologjia e të menduarit dhe e organizimit në ndërtimin e Islamit, nuk është e ndonjë vlere më të vogël prej metodologjisë së botëkuptimit akaidor dhe sistemit vital, por, edhe nuk është e ndarë prej tij. Sado që të na shkojë mendja që këtë botëkuptim dhe këtë sistem ta parashtrojmë në formë shprehëse, duhet që të mos na ik mendja se kjo kështu nuk mund ta sjellë Islamin në Tokë në formë të lëvizjes reale. Madje, nuk duhet të jetë larg mendjes sonë se prezantimi i Islamit nga ana jonë në këtë formë nuk mund të sjellë dobi, përpos për ata që merren më seriozisht me lëvizjen e drejtpërdrejtë islame. E gjithë ajo që ata do të kenë dobi prej prezantimit të Islamit në këtë formë shprehëse, është që fushëveprimi me të të jetë aq sa ata arritën objektivisht në atë shkallë gjatë lëvizjes.
Edhe një herë përsëris, botëkuptimi akaidor duhet që menjëherë të shëmbëllehet në një trup aktiv, dhe që ai trup aktiv në të njëjtën kohë të jetë shëmbëllim i vërtetë dhe prezantim i drejtë i botëkuptimit akaidor.
Gjithashtu, edhe një herë përsëris, se kjo është metodologjia e natyrshme e Islamit hyjnor, dhe se ajo është metodologji më e lartë, më e qëndrueshme, shumë efikase dhe më e përshtatshme për natyrën njerëzore sesa metodologjia e formulimit të teorive si të përkryera dhe të pavarura dhe prezantimi i tyre në formën e ftohtë mendore tek njerëzit. Një gjë të tillë e përsëris para se të preokupohen njëmendësisht njerëzit me to për t'i futur në lëvizje praktike dhe para se të bëhen vetë ata interpretim i gjallë i cili do të zhvillohet hap pas hapi për ta prezantuar konceptin teorik.
Nëse kështu është me çështjen e teorisë, një fakt i tillë është edhe më i theksueshëm sa i përket prezantimit të bazave të sistemit në të cilin do të përfaqësohet botëkuptimi islam ose prezantimi i hollësive të ligjeve të këtij sistemi.
Xhahilijjeti i cili po na përshkon, ashtu siç bën presion mbi emocionet e disa të sinqertëve prej bartësve të thirrjes islame dhe i detyron që t'i nxitojnë hapat e programit islam, ai ndonjëherë insiston që t'i provokojë, dhe i pyet: Ku i keni hollësitë e sistemit tuaj për të cilin thirrni? Çka keni përgatitur prej punimeve, studimeve dhe prej ligjit të kodifikuar sipas parimeve bashkëkohore! Për habi! Thuajse njerëzve sot u mungojnë vetëm dispozitat e fikhut dhe studimet e dispozitave të Islamit për zbatimin e sheriatit islam në tokë. Thuajse ata i janë dorëzuar pushtetit të All-llahut dhe janë të kënaqur t'i qeverisë sheriati i Tij, por ata nuk mund të bëjnë një gjë të tillë, vetëm për shkak se nuk mund të gjejnë nga muxhtehidët (juristët islamë) fikh (përmbledhje dispozitash) të kodifikuar sipas mënyrës bashkëkohore! Këto fjalë vërtet janë tallje komike, nga të cilat duhet të tërhiqet çdo zemër e cila në brendinë e saj ndien respekt ndaj kësaj feje!
Xhahilijjeti me anë të këtyre provokimeve nuk ka qëllim tjetër pos që t'i gjejë vetes shkas për të mos e përfillur sheriatin e All-llahut dhe për ta mbajtur në jetë robërimin e njerëzve ndaj njerëzve, ose ndoshta ta mënjanojë grupin musliman nga metodologjia e tij hyjnore duke e kapërcyer periudhën e ndërtimit të akides në formën lëvizëse, ta shmang metodologjinë e bartësve të thirrjes islame nga natyra e saj në të cilën kristalizohet teoria nëpërmjet lëvizjes dhe definohen tiparet e sistemit nëpërmjet demonstrimit të saj dhe gjithashtu kodifikohen ligjet nëpërmjet ballafaqimit të jetës reale islame me problemet ekzistuese të saj.
Është detyrë e bartësve të thirrjes islame që mos t'u përgjigjen këtyre manovrave! Është detyrë e tyre të mos lejojnë përzierjen e ndonjë metodologjie të huaj në lëvizjen dhe fenë e tyre. Është detyrë e tyre të mos lejojnë nënçmimin prej atyre të cilët nuk kanë besë!
Është detyrë e tyre që t'i zbulojnë manovrat provokuese, t'i predominojnë ato dhe ta refuzojnë talljen komike përmes asaj që quhet reformim i fikhut islam që bëhet në një shoqëri që nuk e ka proklamuar nënshtrimin ndaj sheriatit të All-llahut dhe refuzimin e çdo sistemi jashtë tij. E kanë për obligim që ta refuzojnë këtë lojë mashtruese nga puna serioze, lojë e cila ka për qëllim të mbjellë farën në erë. Ata duhet ta refuzojnë këtë mashtrim të fëlliqur!
Është detyrë e tyre që të lëvizin në pajtim me metodologjinë e kësaj feje në lëvizje. Këtu qëndron fshehtësia e fuqisë së saj, kurse ajo është edhe burim i fuqisë së tyre gjithashtu.
Metodologjia në Islam është e barabartë me të vërtetën dhe ato janë të pandara njëra me tjetrën. Asnjë metodologji e huaj, në fund, nuk mund ta realizojë Islamin. Metodologjitë e huaja mund t'i realizojnë sistemet e tyre njerëzore, mirëpo nuk mund ta realizojnë metodologjinë tonë. Përmbajtja e metodologjisë është e domosdoshme mu si përmbajtja e akides dhe përmbajtja e sistemit në çdo lëvizje islame.
"Vërtet, ky Kur 'an udhëzon në atë që është më e qëndrueshme." (Isra, 9)

4 Termin "menhexh" në gj. arabe e kemi përkthyer herë si metodologji e herë si program, varësisht se si është vendosur në strukturën e fjalisë dhe çfarë pozicioni merr shqip. (sh.p.)
5 Kjo temë është nxjerrë nga libri "Nën hijet e Kur'anit" prej parathënies (njoftimit) mbi suren En'am në pjesën e shtatë të shtypit ligjor i cili botohet nga "Darush-shuruk" me disa plotësime.
6 E shënoi Buhariu në kapitullin e martesës
7 Shih vëllimin e pestë të librit "Nen hijet e Kur'anit" të botuar nga "Darush-Shuruk” se si All-llahu e ndaloi alkoolin, kurse në librin "Ç'humbi bota me dekadencën e muslimanëve" të Ebul Hasen En Nedeviut, se si Amerika pas të gjitha përpjekjeve nuk arriti ta pengojë alkoolin. Ky pasus është nxjerr nga libri "Korrigjime" i Ebu A'la El Mevdudiut.